Kristof Smeyers is geen zoogdierenexpert, hij is een historicus aan de KU Leuven. Hij is ook niet direct een wolvenvriend, maar de onzinnige verhalen die de ronde doen sinds Naya in januari 2018 de Belgisch-Nederlandse grens overstak, ergerden hem, zodat hij een boek schreef over de wolf. 

Elk kind kent de wolf als het bloeddorstige dier dat Roodkapje en haar oma opeet en doorheen de geschiedenis is dat inderdaad zijn imago: wreed, wild, onberekenbaar, angstaanjagend tot zelfs des duivels. Smeyers haalt een verhaal aan uit 1210, waarin een wolf een zuigeling als maaltijd viseert, maar gedwarsboomd wordt in zijn plannen door een trouwe Ierse wolfshond. De kolonisten van Noord-Amerika zagen wolven als één van hun ergste vijanden en begonnen een regelrechte oorlog tegen de dieren. Ook in Gent in 1736 waren wolvenjagers lokale helden. Met de herintrede van de wolf in de Lage Landen staan voor- en tegenstanders met ontblote tanden en gekromde klauwen tegenover elkaar. 

Natuur tegen cultuur 

Smeyers neemt de dubbelzinnige verhouding tussen mens en wolf doorheen de geschiedenis als voorbeeld  van het nooit eindigende gevecht van de mens tegen de wildernis. Niet de wolf overschrijdt de grenzen, het zijn de mensen die elke grens tussen natuur en cultuur willen controleren. Zij zien de wildernis als genadeloos, terwijl diezelfde mens intussen die wilde natuur met wortel en tak aan het uitroeien is. Romantici sublimeren de wildernis (en de wolven) dan weer.  De enige wolven die we te zien krijgen – en dat al sinds de 19de eeuw – zijn opgezette exemplaren in musea, zo gevaarlijk mogelijk voorgesteld. Nu er intussen overal wolven sneuvelen in het verkeer, is het opzetten van de wolven weer in de mode. 

Hoe de evolutie de voorouders van de wolf liet uitgroeien tot de diverse soorten die we tegenwoordig kennen, is nog niet helemaal ontraadseld. Smeyers beschrijft wat we er tegenwoordig van weten. 

H.D. Thoreau (midden 19de eeuw) ziet de wildernis dan weer als een bron van levenskracht en vond geen beter symbool dan een wolvin als oermoeder. Hij dacht daarbij aan Romulus en Remus, maar ook aan zijn eigen Noord-Amerika waar wolven, lynxen, bizons en andere dieren in snel tempo uitgemoord werden en dus een “ossenland” werd, waarin boeren het voor het zeggen hadden. Ook in onze contreien zijn de boeren de meeste fervente tegenstanders van de wolf, zoals in 2015 toen Franse boeren de Tour de France wilden blokkeren omdat de regering niet genoeg maatregelen nam. “Biodiversiteit en bioveiligheid zijn onverzoenbare pogingen van wildernismanagement”. De oorzaak van de scheve verhouding tussen mens en natuur is bij de landbouwrevolutie te zoeken. 

Haat-liefde 

“Wolf” is het verhaal van een eeuwenoude haat-liefde verhouding. Weerwolven, hellebeesten, jager Leopold I die de laatste Belgische wolf doodschoot,, bloeddorstige wolven die mensen aanvallen, het zijn leugens die nog altijd de ronde doen. 

Tot nu toe heeft nog geen enkele wolf een mens aangevallen, tenzij uit zelfverdediging. Smeyers vertelt het gedocumenteerd verhaal uit de 19de eeuw van hoe een vrouw en een wolf ‘s nachts samen in een wolvenkuil vallen. De volgende morgen zitten ze elk aan hun kant naar elkaar te kijken, bang, maar ongedeerd. 

Is de wolf uitgezet? 

Dat de wolf in Limburg zou uitgezet zijn door groene jongens, ook dit is een verzinsel. We kunnen tegenwoordig de dieren immers volgen via gps-zenders, die bewijzen dat het verschijnen van de wolf in België volkomen logisch is. 

De voorstanders van de wolf dwalen ook, zo vertelt Smeyers, als ze denken dat de wolf niets liever wil dan harmonieus met de mens samenleven. 

In de epiloog lezen we dat de herintroductie van wolven in Yellowstone in 1995 een onwaarschijnlijk succesverhaal is: het lege landschap bruiste op luttele jaren tijd weer van leven. Wolven doen het overal goed, dankzij een wettelijk kader. Kan dat in ons volgebouwd, versnipperd Vlaanderen ook gebeuren? Zeer twijfelachtig, want de moderne wolven wagen zich in de steden, eten vooral erfdieren en huilen niet naar de maan. De “ondankbare dieren” houden zich niet aan de corridors die we voor hen bouwden. We hebben het bos getemd, maar niet de wolven. 

Alles wordt op een vlotte manier verteld. Er is een lange, aanvullende leeslijst. De enkele afbeeldingen zijn in zwart-wit en erg sober. 

auteur Kristof Smeyers 

non-fictie 

uitgeverij Ertsberg 2023 

ISBN 9789464750287