Heel de dag goot het met bakken, maar toen we de belforttoren van de Onze-Lieve-Vrouw-Geboorte basiliek aan de Markt in Tongeren mochten beklimmen werd de hemel blauw. Een gunstig teken voor Burgemeester Dewael en zijn equipe? Hoe dan ook op zo’n moment komt het religieus monument echt tot recht. En ook stedelijk is men zich daar heel erg van bewust, want de toren van de basiliek, goed voor 55 meter hoogte, wordt een heuse toeristische publiekstrekker. Hij vormt een eindpunt in de drietraps ontsluiting van de rooms katholieke kerk. Denk aan de restauratie van de basiliek zelf, de schatkamer en het Teseum, de archeologische site en het museum van de religieuze kunst, samengebracht in en bij de basiliek. Samen met de restauratie van het stadhuis is dit de nieuwe ‘must-see’ van Tongeren.

Het sluitstuk vormt dus de toren. Wie de moed heeft om de hoogte van 55 meter via 300 trappen te maken, krijgt als beloning, boven op het platform een spectaculair uitzicht. Maastricht, Luik, St. Truiden, alles ligt aan je voeten, zelfs de Oostkantons bij helder weer. Zeven niveaus vertellen je via een belevingsparcours meer over de toren. En dat is leuk, want het gunt je ook een moment van rust tijdens de beklimming. “We verwachten veel van de toeristische impact van dit nieuwe project,” aldus burgemeester Patrick Dewael (Open Vld). “Vroeger kwamen toeristen voor een dagtrip naar onze stad, maar door het vernieuwde aanbod, mogen we stellen dat ze langer blijven en ook overnachten. Dan denk ik aan een combinatie van het Gallo-Romeins Museum, ons stadsfestival, de Moerenpoort, het begijnhof en andere initiatieven. Daarom gaan we verder inzetten op deze élan en de Ursulakapel , het begijnhofmuseum promoten.”

De logiesverstrekkende sector is er alleszins klaar voor. Haar gastvrijheid zorgde intussen al voor 81.000 overnachtingen, waarbij verblijf en spenderen in de stad voor een economische multiplicator zorgden. “We willen de toerist verder verrassen. En dus gaan we het zgn. ‘Fruitspoor’ tussen Tongeren, Borgloon en St. Truiden terug vorm geven. Daarnaast zetten we in op de verdere ontplooiing van het Gallo-Romeins Museum, waarbij we de permanente collectie aantrekkelijk houden voor de toerist, maar tegelijk willen we inzetten op de wetenschappelijke ontwikkeling van het museum.”

UNESCO

Wie beter dan topambtenaar en Vlaams bestuurder Peter De Wilde kan dit beamen. Als Administrateur-Generaal voor Toerisme Vlaanderen is hij ook verantwoordelijk voor Erfgoed. De man op de juiste plaats om een UNESCO – werelderfgoed (1999) als de basiliek van Tongeren te duiden. “Het lijkt erop dat sinds de 13^e eeuw de werken aan dit gebouw nooit zijn gestopt,” lacht hij. “We hebben 7 miljoen euro voor de kerk en nog eens 5 miljoen euro in de restauratie van de toren gestopt. Maar deze basiliek vertelt dan ook het verhaal van deze regio. De filosofie in dit verhaal is duidelijk: bewaren maar ook delen met de huidige gemeenschap. Immers, zo’n toeristische werkplek en erfgoed is meer dan stenen, het is een passie. En dat vraagt om een omslag. Een omslag die de toerist, naast de inwoner van Tongeren, ook echt maakt. Limburg is de best scorende provincie wat betreft creatief ondernemen. En dat wordt gesmaakt in Vlaanderen. Overigens, na corona, stellen we vast dat momenteel 20 procent van de Vlamingen in eigen land met vakantie gaan. En ook al zijn we niet terug op het punt van voor COVID, de buitenlanders keren opnieuw naar ons land.”

Beklimming

Als bezoeker trotseer je maar liefst 7 niveaus. Je start met een beklimming van de stenen historische wenteltrap van 100 treden, daarna volgen er nog 200. Onderweg heb je de kans om op adem te komen op de zijzolder van de basiliek en de torengalerij die zich een tiental meter boven het Stadhuisplein bevindt. Daarna begeef je je naar de hoofdzolder, boven het kerkschip, en wandel je de torenzaal binnen. Van hieruit beklim je een nieuwe trapconstructie langs de klokkenstoel van de beiaard en het uurwerkplatform tot de top van de toren.  

Gezien de complexiteit van de verschillende historische torenruimtes liet aannemer Verstraete – Vanhecke bij aanvang van de werkzaamheden in 2022 een digitale 3D opmeting maken om het nieuwe trapvolume te kunnen inpassen. Hiervoor werden de trappen, bordessen en/of bruggen als aparte segmenten geproduceerd en ter plekke aan elkaar gebout. Een kraan diende de stukken binnen te hijsen aan de bovenkant van de 55 meter hoge toren. Het was een ongeziene operatie!

Belevingstour

Tijdens je tocht krijg je inzicht over de bouw van de toren. Wat is zijn verhaal? Wat heeft hij allemaal meegemaakt? Welke functies had de toren? Wie heeft hem vóór ons beklommen? Wat is er zo bijzonder aan déze toren? Deze verhalen worden tot leven gebracht via beeldende installaties. Een ervan is een waterspuwer, een fantasiewezen dat lijkt op een mens, een dier of de twee samen. Bij gotische kerken mondt de regenwaterafvoer vaak uit in zo’n waterspuwer. Je ziet ze langs de gevels van de basiliek. Een praktische functie hebben ze nu niet meer, maar ze spreken wel tot de verbeelding. Er werd voor de toren een nieuwe waterspuwer ontworpen die je tegenkomt tijdens het bezoek. Deze waterspuwer is dan ook de ideale figuur om de jongste bezoekers doorheen het torenparcours te leiden.

De geschiedenis van de toren is dankzij illustraties vormgegeven. Deze illustraties zijn weergegeven in constructies gebaseerd op gotische glasramen. De kleurvlakken lezen als een beeldverhaal. Je raakt er niet op uitgekeken, want ze zitten vol details.

In de toren zijn er ook heel wat ‘historische’ graffiti aangebracht. Mergelsteen is zacht. Je kan er makkelijk in krassen en op schrijven. Dat hebben mensen ook vijf eeuwen lang gedaan. Je ziet de symbolen, teksten, letters, tekeningen… op de muren. Deze inkervingen werden nauwgezet geïnventariseerd door het archeologisch onderzoeksbureau Aron bv. Als bezoeker kom je een collage van enkele opmerkelijke tekeningen tegen in een zuil. Leg je je oor te luister aan deze zuil, dan hoor je Tongerse stemmen vertellen over hun toren.

Op het uurwerkplatform net onder de top zie je langs de nieuwe trapconstructie enorme fotowanden. Deze foto’s zijn verzameld uit het stadsarchief of werden ingezonden door Tongenaren zelf. De hoeveelheid foto’s brengt je naar de top, waar je een ongelooflijk verzicht hebt over de omgeving. Jan Jaspers van het Kerkbestuur is alleszins opgetogen. “Na 70 jaar van restauratie moet iedereen deze basiliek absoluut zien. De toren is een erkende Belforttoren. We hopen nu de glasramen in de basiliek aan te pakken en het zou mooi zijn dat we het dak van de basiliek gerestaureerd hebben voor de volgende Kroningsprocessie in 2030.”

Er klinkt muziek uit de toren

Onderweg maak je kennis met de oude en de huidige beiaard. ‘Deze laatste, met zijn 49 klokken, kreeg tijdens de restauratiewerkzaamheden ook een grondige opknapbeurt. Na de stadsbrand in 1677 bleven de 17de – 18de-eeuwse klokken gespaard. Dit maakt deze Tongerse beiaard uniek. Afgelopen zomer werd hij omgedoopt tot de Chaudoir-beiaard, naar de naam van de Luikse klokkengieter Chaudoir’. De restauratiewerkzaamheden werden begeleid door de Leuvense beiaardier en kenner Luc Rombouts. Nieuw is het computergestuurde speelwerk dat gemonteerd werd op de beiaard. Het systeem bestaat uit pneumatische druktoetsen die gemonteerd worden boven het stokkenklavier waardoor het klavier wordt bespeeld zoals een beiaardier dit zou doen. Het verschil met een manuele bespeling blijft natuurlijk wel bestaan. De wekkering of voorslag zal hiermee alvast over het stadscentrum klinken. Alleszins totdat de mechanische speeltrommel terug in werking wordt gesteld. Momenteel is Mathieu Lenaerts de stadsbeiaardier. Hij zorgt voor de vaste bespelingen. Er is ook een gevarieerd concertprogramma. Ideale luisterplekken zijn het Museumkwartier (toegang Teseum op het Vrijthof), de Graanmarkt, het Stadhuisplein en de vele terrasjes en bankjes rondom de basiliek.

Praktisch

De prijs voor de toren bedraagt 5 euro (vanaf 18 jaar), jongeren (12-17 jaar) betalen 2 euro en kinderen van 6 t.e.m. 11 jaar bezoeken de toren gratis. Je koopt je ticket online of aan de kassa (Teseumonthaal). Het aantal bezoekers is omwille van veiligheidsredenen beperkt. Alleen binnen het gereserveerde tijdslot heb je toegang met je ticket. Je bezoekt de toren best wanneer je in goede conditie bent en volledig op eigen tempo kunt klimmen en dalen. Je volgt hetzelfde parcours naar boven als naar beneden. Tijdens je tocht kan je meermaals een rustpauze nemen. Voor personen die minder goed te been zijn en kleine kinderen (jonger dan 6 jaar) is het beklimmen van de toren niet geschikt. Comfortabel schoeisel is aangeraden. Personen die de tocht doorheen de toren niet kunnen maken, kunnen binnenkort een virtueel bezoek brengen via de 360° tour. In het najaar publiceert het Teseum ook een bezoekersgids over de basiliektoren.

Voor meer informatie: www.visittongeren.be