“Voire la vie en rose?” Nog tot 14 april 2024 kun je in Mu.ZEE in Oostende de tentoonstelling gaan zien over het stilleven in België tussen 1830 en 1930. De tentoonstelling kadert in het Ensor-jaar en biedt met een 150-tal werken een overzicht van deze bijzondere 19e-eeuwse, academische en decoratieve traditie met daaronder een 50-tal werken van Ensor zelf.

Het stilleven als verstilde wandversiering

Stillevens hebben een lange geschiedenis: in de zestiende eeuw waren ze een nieuwigheid waarmee kunstenaars weg evolueerden van christelijke thema’s en alledaagse dingen gingen weergeven. Toch had zo’n afbeelding aan de muur vaak een moraliserende ondertoon en werden er tal van dubbelzinnige symbolen in weergegeven. Begin negentiende eeuw evolueerde het stilleven naar een zo getrouw mogelijke afbeelding van bloemstukken en taferelen die de muren van de nieuwe burgerij moesten opvrolijken. De tentoonstelling in Mu.ZEE biedt met ca. 150 werken een overzicht van de 19e-eeuwse, academische, decoratieve stilleven traditie vanaf Antoine Wiertz tot Frans Mortelmans, met veel vergeten maar zeer vakkundige en in hun tijd heel succesvolle schilders zoals Jean Robie en Hubert Bellis naast werken van Léon Spilliaert, Walter Vaes, Rik Wouters, Albert Saverys en Gustave Van de Woestyne.

De gids door deze geschiedenis is Ensor zelf die het traditionele stilleven naar zijn eigen hand heeft gezet en vernieuwd. Een 50-tal werken van Ensor uit publieke en private verzamelingen uit binnen- en buitenland worden naast een honderdtal veelal onbekende, zelden of nooit publiek getoonde stillevens gekaderd die de ontwikkeling van het beeldgenre in België tussen 1830 en 1930 illustreren. In de centrale zaal wordt Ensor omringd door maar liefst 34 voorlopers, tijdgenoten en modernisten.

Ensor’s werk

In James Ensor’s werk herken je telkens een unieke mix van satire, symboliek en donkere humor. Hij gebruikt vaak carnavalstaferelen, maskers en skeletten om de hypocrisie en absurditeit van de samenleving aan de kaak te stellen. Zijn schilderijen hangen in musea overal ter wereld en worden voor hoge bedragen verkocht.

In het oeuvre van Ensor speelt het stilleven een belangrijke rol. Maar ook zijn schilderijen van een ingekaderde natuur hebben vaak een dubbele bodem. Ensors werk vormt het kantelpunt in het genre waarbij hij de burgerlijke pronkzucht overstijgt, hij zich losmaakt uit de conventies, en het beeld oplost in licht en kleur. Want ondanks de knappe techniciteit van tal van andere kunstenaars in de tentoonstelling en hun vakkundige verstillende weergave van de natuur op doek, springt Ensor er in dit illustere gezelschap telkens uit door zijn brede en frisse, soms gedurfde gebruik van kleuren en het vermogen om – vaak door kleine, speelse details – extra dynamiek aan een stilleven te geven.

Wie was James Ensor?

Baron James Sidney Edouard Ensor werd in Oostende geboren op 13 april 1860. Hij was een invloedrijke en veelzijdige Belgische kunstenaar en wordt beschouwd als een pionier van het symbolisme en het expressionisme in de moderne kunst. Wie Ensor zegt, denkt snel aan vreemde maskers en skeletten maar hij schilderde veel meer dan dat: hij was een veelzijdig kunstenaar die bekend stond om zijn onconventionele stijl en zijn vermogen om maatschappelijke kritiek in zijn werk in te bouwen, iets wat niet altijd onmiddellijk herkend wordt. Hij heeft ons heel wat stillevens en landschappen nagelaten en bevrijdde met zijn werken de schilderkunst van romantische heldhaftigheid en schone schijn. Met hem evolueerden de beeldende kunsten naar een vrijzinnige droomwereld die nog zoveel verder reikt dan zijn iconische maskers. 

Voor meer info: www.muzee.be.

Je n’ai pas d’enfant, mais lumière est ma fille

JAMES ENSOR

Het Ensor jaar: nog veel meer moois te ontdekken!

Nog meer Ensor ontdekken? Naast de tentoonstelling in Mu.ZEE biedt het Ensor jaar een uitgebreide waaier aan tentoonstellingen en activiteiten. Om te ontdekken!

Ensor: de man achter het masker

In 2024 is het 75 jaar geleden dat de Belgische schilder James Ensor overleed. Het Ensorjaar brengt een uitgebreid eerbetoon aan deze eigenzinnige en vernieuwende schilder. Zowel zijn geboortestad Oostende als Antwerpen, de stad met de grootste Ensor collectie ter wereld, brengen het hele jaar een hulde aan de kunstenaar met een aantal verrassende tentoonstellingen.

Niet alleen Mu.ZEE in Oostende pakt uit met Ensor, in Oostende kun je met de Ensor wandeling via een interactieve wandel-app die vertrekt aan het James Ensor huis langs de favoriete plekken van de kunstenaar wandelen om het Oostende van deze veelzijdige schilder te ontdekken. Wie nog meer James Ensor wil opsnuiven kan het James Ensorhuis bezoeken waar Ensor tot aan zijn dood in 1949 leefde en werkte. Na de restauratie werd in een later stadium het aanpalende pand aan het museum toegevoegd waardoor bezoekers dankzij het authentieke meubilair, de reproducties en kleine documentaire-presentaties de werk- en leefruimte van de kunstenaar op een unieke wijze kunnen komen ontdekken.

Dit zijn de komende tentoonstellingen in Antwerpen:

1) KMSKA: van 28.09.24 – 19.01.25

In het KMSKA vind je de grootste Ensorcollectie ter wereld. In de expo ‘Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij’ zie je voor het eerst Ensor zij aan zij met internationale inspiratiebronnen, tijdgenoten en navolgers. Negen zalen belichten alle facetten van Ensors wonderlijke wereld vol visioenen en humor. Met schetsboeken, etsen en scans volg je het creatieve proces van pigmentkorrel tot print.

Meer info over de James Ensorcollectie op de website van het KMSKA.

2) Museum Plantin-Moretus: van 28.09.24 – 05.01.25

Met ‘Ensors zoektocht naar het licht. Experimenten op papier’ werpt museum Plantin-Moretus een bijzondere blik op Ensors grafische experimenten. Het is een zoektocht naar een juiste weergave van het licht en van de wereld om hem heen. Dankzij een verfijnde selectie aan unieke prenten, koperplaten en tekeningen bruist de expo van Ensors creativiteit. 

Meer info over deze expo op de website van het Museum Plantin-Moretus.

3) Fotomuseum Antwerpen: van 28.09.24 – 02.02.25

In de expo ‘Cindy Sherman. Anti-fashion’ vertaalt FOMU de vraagstukken uit Ensors werk naar hedendaagse fotografie. Sherman staat net als Ensor bekend om haar kritische en ironische commentaar op maatschappelijke conventies door maskerades. Sherman gebruikt haar vele opdrachten voor magazines als Vogue en Harper’s Bazaar en haar nauwe samenwerking met beroemde ontwerpers als een voortdurende bron van inspiratie. Maar ook omgekeerd beïnvloedt de kunstenaar de modewereld en geeft ze er belangrijke impulsen aan.

4) Modemuseum: van 28.09.24 – 02.02.25

Is make-up een masker of net een middel tot expressie? Met die vraag bouwt het MoMu een brug naar Ensors kijk op maskerades. In de expo ‘Maskerade, make-up & Ensor.’ katapulteren hedendaagse make-upartiesten Ensor de 21ste eeuw in. Make-up artiesten en kunstenaars gaan dieper in op thema’s als representatie van vrouwen, fysieke en digitale gezichtsfilters, verstoorde lichaamsbeelden en het ritueel van het opmaken.

Meer info over deze expo op de website van MoMu Antwerpen.