Het Oude Testament en het Nieuwe zoals gelezen door Nicolaas Matsier

Zowat iedereen in Vlaanderen kent het Oude en het Nieuwe Testament, al was het maar omdat zoveel kunstvormen ernaar verwijzen. Matsier is tijdens zijn protestantse jeugd meer dan hem lief was met de Bijbel in contact gekomen. Nu is hij een ongelovige en bekijkt de twee Testamenten neutraal: zijn deze boeken literaire werken en vooral, vertellen ze een goed verhaal?

Het Oude Testament

In omvang maakt dat zo’n vier vijfde uit van wat de christelijke Bijbel geworden is en omvat vele boeken. Hij begint met Genesis en verwondert zich over de verschillende vertalingen van “In het begin schiep God hemel en aarde”. Kritisch onderzoekt hij wat er overgeleverd werd en komt via Adam en Eva uit bij Kaïn (de eerste moordenaar) en Abel. Zijn protestantse opvoeding verbergt hij niet, hij citeert uitgebreid passages en dat liefst in het ouderwetse Nederlands van de Statenbijbel uit 1637. Via het boek Job eindigt hij bij het boek Jona, dat we kennen uit het verhaal van “Jonas en/in de walvis”.

Het Nieuwe testament

Hij gaat uitgebreid in op het ontstaan van het Nieuwe Testament: waren er inderdaad maar vier evangelisten of waren er 27? Is Paulus eigenlijk niet de grondlegger van het Christendom? Hij bekijkt met kritische blik de brieven die deze rondreizende “apostel der heidenen” schreef. Tot slot bekijkt hij “De Openbaring van Johannes”. Hij merkt op dat de nabij zijnde apocalyps één van de vele apocalypsen is die in de loop der tijden voorspeld werden (en worden). Op een gravure van Dürer zien we de vier ruiters van de Apocalyps over de miserabele mensenmassa trappelen. Ik leerde hier dat de afbeelding van Christus als een lam stamt uit De Openbaring.

100 werken uit het Rijksmuseum

Het belang van de twee boeken wordt beklemtoond door 100 afbeeldingen – waarvan sommigen in kleur – die een passage uit de bijbel tot onderwerp hebben. Zo bijvoorbeeld is er een erg speciale Rembrandt uit 1638 die uitbeeldt dat Eva Adam aan het verleiden is om een beet uit de appel te nemen, terwijl de slang toekijkt. Bij Rembrandt ziet de slang eruit als een draak (symbool van het kwaad) en er loopt een kleine olifant op de achtergrond van het paradijs, waarin de twee eerste mensen mochten wonen. Op een houtsnede zien we een netjes aangeklede Adam en Eva die de dood van Abel bewenen. Op een gravure wordt Jona in de zee gegooid waar een walvis (zoals de kunstenaar hem rond 1600 zag) ligt te wachten. Jan van Scorel neemt het personage van Maria Magdalena te baat om een mooi portret van een aantrekkelijke vrouw te schilderen.

Mooi boek?

Bij De Bezige Bij verschenen al eerder twee essays van Matsier over de Bijbels. Dit is een herziene gebundelde uitgave, aangevuld met 100 beeldende werken uit het Rijksmuseum (Amsterdam). Hij hanteert een luchtige stijl die af en toe een meer verantwoorde literaire aanpak in de weg staat. Ik ben niet bijbelvast genoeg om te kunnen controleren of wat hij schrijft over ontstaan en verspreiding van “het woord van God” correct is. Ik vond het in elk geval verfrissend om al de verhalen die ik van jongs af gehoord heb, onderworpen te zien aan de kritische blik van iemand die ze duidelijk beter kent dan ik en die mij attent maakte op de tegenstrijdigheden en op de af en toe (onbedoelde) humor. Soms spreekt hij van “bijbel” (een boek) als hij “Bijbel” (de inhoud van hét boek) bedoelt.

• Auteur Nicolaas Matsier
• Categorie Non-fictie
• Uitgeverij THOTH, 2022
• ISBN 978 90 6868 855 9