Onze sociale, politieke en economische systemen lijken onontkoombaar, maar dat zijn ze niet.  Utopia is een ideale wereld die niet bereikt kan worden, maar dat is die niet.

Thomas More

Eerder dan een gewenste maar niet bereikbare utopische situatie te presenteren gaat de schrijfster heel diep in op wat filosofen, geleerden en wereldverbeteraars door de eeuwen heen dachten en deden om de onvolmaakte wereld om te buigen naar een wereld die voor mens en dier aangenamer zou zijn. Centraal staan waarden als vrede, afschaffen van persoonlijk bezit, samen opvoeden van kinderen, samen wonen (cohousing), iedereen gelijk voor de wet, goed onderwijs dat opvoedt tot zelfredzaamheid, …

Thomas More gaf de naam “Utopia”aan zijn verhandeling in 1615, maar hij was lang niet de eerste die erover nadacht. Plato was hem al honderden jaren vóór. Er zouden nog velen na hen komen, die de idealen praktisch toepasten op bijvoorbeeld een leven in communes.

Feministisch

Ghodsee is uitgesproken feministisch en met reden, zo toont ze aan. Vrouwen worden al eeuwenlang als minderwaardig aan mannen gezien. Er staan vele voorbeelden in het boek. Ik noem er een paar: waarom krijgen kinderen de naam van de vader, terwijl zijn inbreng veel minder zeker is dan die van de moeder? De code Napoleon bepaalt in 1804 nog “dat gehuwde vrouwen hun man moesten gehoorzamen”. De opvoeding van kinderen, het (gratis) draaiende houden van het huishouden, soms ook nog extra geld verdienen, al die zaken zijn zowat overal de verantwoordelijkheid van de vrouw. Ze neemt zichzelf een aantal keren als voorbeeld: toen ze zwanger werd waarschuwde haar professor haar dat ze haar kansen op een carrière in gevaar bracht. Eer ze op auditie kon gaan moest ze uitgebreide maatregelen nemen om haar pasgeboren baby (stiekem) te voeden. Het moderne kerngezin beantwoordt geenszins aan een utopia, besluit ze. 

Utopia

Wie afgaat op de titel, verwacht dat Ghodsee haar ideeën voor een nieuwe, betere wereld zal presenteren. Dat zou kunnen tegenvallen. Het boek is vooral het lezen waard omdat ze laat zien dat de huidige wereld mensen niet gelukkig maakt. Ze toont aan wat er fout is aan samenlevingen en ook dat uit onderzoek blijkt dat wie in een goede commune leeft tevredener is met het bestaan dan anderen.

Ze haalt haar bedenkingen uit honderden boeken en getuigenissen. We krijgen meestal een drietal namen per bladzijde. Waardevolle ideeën werkt ze uit, soms met zwart-wit foto’s erbij, andere worden geduid. Noten en een bibliografie zijn gerangschikt per hoofdstuk. Ook het register is onmisbaar voor wie iets wil opzoeken, want de inhoudsopgave op p. 5 is summier.

Star Trek

“In het door Georges Lucas gebouwde sterrenstelsel van Star Trek bewoonde Leia Organa een alternatieve realiteit…” (p. 16). Een Trekkie als ik ziet de fout: ze heeft het over Star Wars!Is het haar fout of die van de vertaler, maar het ontsiert de inleiding en doet je wat twijfelen. Hoe dan ook, het kan zijn dat je het niet eens bent met haar ideeën, maar ze doet je zeker nadenken. In haar laatste hoofdstuk komt Star Trek terug. De serie stamt uit 1966, maar bevatte toen al een boodschap van hoop op een betere wereld en daarmee wil ze afsluiten: hoop!

auteur: Kristen R. Ghodsee

non-fictie

uitgeverij EPO 2023

ISBN  978 94 6267 435 6