Wat weet u van IJsland?
IJsland en Groenland zouden van naam moeten wisselen. Oké, dat heb ik niet zelf bedacht, maar het is waar. Er is méér groen is IJsland en meer sneeuw in Groenland dan de namen doen vermoeden.
Misschien slaat de naam IJsland op de temperatuur? Inderdaad, niemand gaat naar IJsland om te zonnebaden, maar wist u dat de laagste winterse temperaturen in het zuiden meestal net onder het vriespunt liggen? In het noorden is er geen warme golfstroom meer en kan het enkele graden onder nul worden. Nu ja, dat wordt het in Brussel ook af en toe. Zelfs op de gletsjers schommelen de temperaturen rond min 10 à 15°.
Ik neem aan dat dit al nieuw was voor u. Ik ga verder.
IJsland heeft het grootste nationaal park van Europa; Vatnajökull beslaat 11% van IJsland en is een 12,000 vierkante km groot (ter vergelijking: de Hoge Venen zijn 45 km² “klein”)
Svartifoss in Vatnajökull NP, niet de waterval is “zwart”, maar het basalt erachter.
Nobelprijzen? Eén voor Halldór Laxness in 1955. Hij schreef zeer veel romans waarin de eenzaamheid en het onvermogen van de mens om elkaar wezenlijk te begrijpen, centraal staan (u kan aan de stijl van deze zin zien dat die niet van mij is, maar het is wél mijn mening)
Houdt u van thrillers die baden in een donkere sfeer? Dan kan ik u Arnaldur Idriđason aanraden.
Het volgende wist u zeker al: in het telefoonboek staat alles op voornamen gerangschikt. Men spreekt elkaar ook aan met de voornaam, zowel formeel als vriendschappelijk. Zo is Björk geen artiestennaam, maar de voornaam van de zangeres. Björk Guðmundsdóttir heet ze voluit, dochter van Guđmund, dus.
IJsland telt 350,710 inwoners en zit daarmee tussen Gent (259,000) en Antwerpen (521,6000).Daarmee is IJsland het dunst bevolkte land van Europa.
Wat eet zo’n IJslander traditioneel? Wat dacht u van een bordje Sviđ? Geschroeide en gekookte schapenkop, met de ogen erin, vers of gepickeld opgediend.
Wat een Hákari is, moet u maar eens opzoeken, maar er wordt gezegd dat de smaak beter is dan de stank die het gerecht verspreidt nadat het 6 maanden onder de grond gelegen heeft!
Geen vrees, u kan gewoon een hotdog met frites eten of een super- lekkere lamsschotel.
Ik schrijf er ook meteen bij dat ik nergens ter wereld zo lekker eet als in IJsland: vers, eerlijk bereid zonder poespas en met veel groenten.
Jökulhlaup
“Groenten in een land van sneeuw en ijs!” hoor ik u al uitroepen. Inderdaad, het land is bedekt met stromen lava en met een smurrie die afkomstig is van de jökulhlaups, waarvan de meest bekende en meest recente ontstaan is in 1996. Die vormde de grootste sandar ter wereld, zo’n 1000 km². Nu hoop ik dat u wilt weten wat zo’n jökulhlaup in godsnaam is! Herinner u het grootste nationaal park van Europa, Vatnajökull, en bedenk dat daarin en daaronder vuurspuwende bergen zitten. Kent u de Laki (818 m)? Misschien niet. Hij slaapt nu, maar in 1783 heeft hij 9000 mensen het leven gekost, zo’n vijfde van de IJslandse bevolking. Zoek het toch maar even op, er zijn duizelingwekkende getallen mee gemoeid.
Onder het prachtige ijs van het Vatnajökull NP zit ook de Grimsvötn en toen die uitbarstte in 1996 veroorzaakte dat uiteindelijk een massieve vloed van gesmolten gletsjerwater (ik vat het samen, het is iets ingewikkelder dan dat) en dat verschijnsel noemen we dus “jökulhlaup”. IJsbergen zo groot als huizen van drie verdiepingen werden meegesleurd als waren het stenen. Er is sprake van 3000 miljard liter water in een paar uur. Twee nieuwe bruggen knapten als lucifers en er ontstond een enorme akelige, grijze, zielloze vlakte (sandar) in het zuidoosten van IJsland. U rijdt tegenwoordig over nieuwe bruggen, met ergens onderweg een monument ter herinnering aan deze ramp: het verfrommelde ijzerwerk van één van de bruggen.
Het bovenstaande lijkt u niet direct een uitnodiging om het land te bezoeken. Geen vrees. Nergens ter wereld worden de ondergrondse bewegingen zo goed in het oog gehouden als in IJsland.
Neen, ik raad u een bezoek aan! Het is een land zoals ik er nergens ter wereld één gezien heb. Zelfs de meest verwende reiziger – zoals ik, dus – zal hier nog van de ene verbazing in de andere vallen. U mag niet te lang wachten. Een zekere fitheid is meegenomen om over ongelijke paden naar – ik zeg maar wat – een geiser of een fumarole te wandelen. U kunt véél doen met de bus of de auto, maar uiteindelijk is wat stappen zetten nodig. Neem desnoods twee wandelstokken mee, u zal niet de enige zijn!
Eyaflallajokull
Wil dan niet héél de wereld naar zo’n fenomenaal land? Ja, inderdaad!
In 1996 ontving het land 200,000 toeristen en in 2016 maar liefst 1,6 miljoen!
Schijnbaar heeft de uitbarsting van de vulkaan, de Eyjaflallajökull, in 2010 bijgedragen tot de bekendheid van het land. Wie herinnert zich niet het gestuntel van alle nieuwslezers over de hele wereld die probeerden met een IJslands accent de naam uit te spreken?! Er bestaan nog filmpjes op YouTube, o.a. in “De slimste mens ter wereld” van 15.10.2015 was de uitspraak een deel van de opgave om héél slim bevonden te worden! De kandidaat faalde jammerlijk.
Er was natuurlijk ook een bankencrisis tussen 2008 en 2012. IJsland werd even een goedkoop land voor de toerist, maar de effecten van dat debacle zijn intussen al weg. IJsland is verre van goedkoop, maar het is zóó bijzonder dat het geld waard is!
Intussen is het land open gegooid buiten de maanden juni, juli en augustus. In putteke winter – en bedenk dat de (lava)stenen er echt niet uit de grond vriezen – gaan de mensen erheen om het noorderlicht te aanschouwen. Bovendien is er altijd een bezoek aan de Gouden Cirkel met de Geysir, de geiser die in de hele wereld de naam gaf aan alles wat heet water spuit. Waarom die vandaag de dag wél of niet spuit, dat is een ander verhaal, maar de hele Gouden Cirkel is een geweldige introductie aan de natuurkrachten die IJsland zo bijzonder maken.
IJsland, een eiland vol verrassingen
IJsland en groenten, dat verband moet ik nog duidelijk maken. Het is anders eenvoudig: het heeft te maken met verwarmde winterse voetpaden in Reyjkavik en dat u in uw hotel de douchekraan open draait en onmiddellijk gloeiend heet water hebt. Probeer evenwel uw tanden te poetsen en u zal moeten wachten tot het water een aanvaardbare temperatuur heeft zodat u uw tandvlees niet verbrandt!
Kortom, IJsland gebruikt zijn geothermische krachten op een zodanige creatieve manier dat het een unicum in de wereld is.
Geothermische krachten? Welke krachten?! Om dat duidelijk te maken moet ik er geologie bijhalen.
IJsland is het jongste land van Europa, een baby, gevormd door onderzeese vulkanische uitbarstingen in de scheur tussen de Noord-Amerikaanse en Europese tektonische platen zo’n 20 miljoen jaar geleden (bedenk: de aarde ontstond zo’n 4,5 miljard jaar geleden). De aardkorst is in IJsland maar een derde van wat de aardkorst elders is, vandaar dat het magma (gesmolten rots) zich door de spleet tussen de twee platen naar boven kan blijven wringen. Ga naar Þingvellir (een plek die winter en zomer door tours wordt aangedaan) en u zou kunnen zien dat de kloof verbreedt met 1 tot 18 mm, of – vanuit een andere berekening – met 2 à 2,5 cm per jaar! U moet dus een jaar wachten om het verschil te zien, of een goede reisleid(st)er hebben die uw aandacht erop vestigt, want dit onvoorstelbare fenomeen ziet eruit als een indrukwekkende, vreemde kloof, maar ook niet méér dan dat. En toch, dat tektonische platen zich bewégen, is nergens ter wereld zo zichtbaar als hier.
Wilt u méér zien zonder een jaar te wachten, dan begeeft u zich best naar het noorden, naar Námafjall, waar u (voorzichtig) een wandeling kunt maken tussen de stomende, sissende en dampende fumaroles, die uit die fameuze scheur opstijgen.
U komt dan ook voorbij de Krafla centrale, één van de vijf geothermische centrales die hete stoom omzetten in energie. Als u nu weet dat er ook nog circa 13 waterkrachtcentrales zijn, dan weet u dat IJsland energie in overvloed heeft, waarmee het voetpaden kan verwarmen, warm water leveren voor verwarming en bad, zonder dat er cv-ketels of aparte boilers aan te pas komen en ja, ook enorme serres kan verlichten en warm houden waarin winter en zomer groenten en fruit gekweekt worden, tot zelfs ook bananen toe! I’m not kidding you!
The Blue Lagoon: afvalwater?!
En er is méér: overal in het land kunt u baden/zwemmen in heerlijk warm water.
The Blue Lagoon is de bekendste melk-blauwe spa, maar daarom niet de interessantste. In de Blue Lagoon baadt u namelijk in het afvalwater van de geothermische centrale. Dat zit zo: zeewater wordt de grond in geduwd waar het gaat koken onder invloed van de vulkanische hitte. Gevolg: stoom wordt naar boven gespoten. Het enige wat je dan nog moet doen is die onvoorstelbare kracht gebruiken om turbines te doen draaien die op hun beurt generatoren doen draaien die elektriciteit produceren. Op het einde van dat proces zit je met een hoop heet water, zó warm, dat het ecosysteem in de kustwateren onherroepelijk beschadigd zou worden als het zonder meer in de zee zou geloosd worden. Dus laat men het eerst in een lagune (de Blauwe) stromen om af te koelen. Het zit vol mineralen (het belangrijkste is silicaat) die in het water opgelost zijn en mee naar boven gesleurd zijn. In de loop der jaren heeft het silicaat zich overal afgezet tegen de wanden van “het zwembad”. Er worden allerlei helende krachten aan toegeschreven (niet door wetenschappers!) en dus wordt het als crème (duur) verkocht in de winkel.
Niet alle openbare hete baden bieden “afvalwater”. VTB bv. laat de pijnlijk dure Blue Lagoon liggen en geeft de groep de gelegenheid om in echt thermaal water te baden in Jarđböđin bij Mývatn.
Groenten, verwarmde voetpaden, een land dat je ziet open scheuren bovenop twee tektonische platen, Leif Erikson en Noord-Amerika, Reagan en Gorbatsjov, “Al die willen ter kaap’ren= IJsland(?) varen…”, de mooiste trektocht ter wereld, Ierse monniken en Noorse vikings, gravlax, fileproblemen, IJslandse humor, Brennivín=de Zwarte Dood, LHBT-rechten, het eerste democratische parlement ter wereld,….
Nee, ik heb nog niet alles verteld. Misschien iets voor een volgend artikel?
Volgend bericht
Het wijngebied Saale-Unstrut
