Als er één boom is die onlosmakend met de Vlaamse cultuur is verbonden dan is dat wel de linde. Hij staat echter onder druk. Verstedelijking en wijzigend klimaat eisen hun tol.

Van Freya- naar Mariabomen

Net zo Vlaams als de Mariakapelletjes langs onze wegen zijn de lindebomen. Zij hoorden namelijk samen. Geen toeval. Kelten en Germanen zagen in de lindeboom een thuis voor de vruchtbaarheidsgodin Freya en maakten er een ‘bidplaats’ van. De eerste christenen zagen het met lede ogen aan en hingen een kapelletje met Mariabeeld aan de stam of bouwden een kapel in de schaduw ervan in de hoop dat daarmee het onderwerp van verering zou wijzigen. Gelijk kregen ze. Getuige de bomen met kapelletjes die er nog steeds zijn.

Sociaal in zijn schaduw

De linde was echter op nog meer plaatsen aanwezig. Als statige boom gaf hij dorpspleinen allure en cachet. Hij zorgde er voor een dak waaronder gefeest werd. De boom mocht en moest dus mooi zijn. Vandaar dat hij vaak gesnoeid werd tot etageboom zoals we die vandaag nog zien in bijvoorbeeld Westerlo. Verder fungeerde de linde als welkomstboom bij boerderijen en vulde hij volledige dreven naar hofsteden en kastelen. Op andere plaatsen en erg vaak op kruispunten van wegen stimuleerde hij sociaal leven. Hij gaf er schaduw aan een bank avant-la-lettre onder, een afgezaagde, flink uit de kluiten gegroeide boomstam. Op zo’n pretentieloze bank verzamelden zich de mannen uit de buurt, om te mijmeren, te keuvelen en ondertussen wolken rook uit hun pijp te blazen. De linde liet het allemaal gebeuren en overklaste tijdens zijn bloei moeiteloos zelfs de meest gekarameliseerde pijptabak. Heel wat lindesoorten bloeien namelijk met rijk en vooral zoet geparfumeerde bloemen. In hun buurt dus steeds bijen die dankzij de linde zorgden voor smakelijke honing. Ook de mens oogstte mee en niet alleen de honing. Op het juiste ogenblik geplukt en nadien gedroogd leveren de lindebloemen basis voor een thee/infuus die het immuunsysteem boost.

Bedreigd in hun toekomst

De verstedelijking van de jaren zestig met steeds meer en ook bredere wegen, veegde heel wat lindebomen weg, terwijl welkomstbomen aan boerderijen en tal van dreven plaats maakten  voor steeds grotere landbouwmachines. Ook het nieuwe klimaat speelt hen parten. Een studie uitgevoerd in 2021 waarschuwt dat de zomerlinde (Tilia platyphyllos) het bij een temperatuurstijging van 1,5° steeds minder naar de zin heeft. Zijn natuurlijke comfortzone zal tegen 2100 zelfs opschuiven richting Stockholm. In koelere buitengebieden en in boomgroepen blijft hij zich gelukkig thuis voelen. Er is dus nog hoop en toekomst voor dit levende erfgoed dat mits respect voor wortels, stam en kruin een leeftijd van vier- tot vijfhonderd jaar kan bereiken. Laat er ons samen werk van maken en waar mogelijk – met respect voor het culturele verleden van de boom – ineens nieuwe lindes planten.