De Kangoeroes van de Ararat

Een natuurwetenschappelijke kijk op het Bijbelse verhaal van de zondvloed

De auteur: Raoul Langejans (Nederland, 1990), ontwikkelde al vroeg een nieuwsgierigheid naar de kloof tussen wetenschap en religie.

Van een boek met zo’n intrigerende titel verwacht je wetenschappelijke kritiek op het Bijbelverhaal in een humoristisch jasje gegoten en inderdaad, van bij de inleiding sleurt Langejans je mee door “de grootste en meest epische reddingsactie aller tijden… het Bijbelse zondvloedverhaal en de ark van Noach”. Daarmee is de ondertitel verklaard: “Een natuurwetenschappelijke kijk op het Bijbelse verhaal van de zondvloed”

Alle dieren en planten ter wereld, vleeseters inbegrepen, die een jaar lang (uitleg volgt) ronddobberen op een houten boot, dat neemt toch niemand meer letterlijk! Ho maar, zegt Langejans in zijn inleiding, er is absoluut reden tot zorg: “… in het wellicht meest vrome land in het moderne Westen: de Verenigde Staten van Amerika…. gelooft een verbazingwekkend en evenzo schrikbarend groot aantal van 66 miljoen mensen dat de aarde niet ouder is dan 10.000 jaar, al het leven perfect en onveranderlijk geschapen is, dat de mens rondbanjerde tussen dinosauriërs en dat de wereldwijde zondvloed een historische gebeurtenis is geweest.”

Ook de islamitische wereld verwerpt wat botst met het letterlijke woord van Allah. De Joodse traditie doet al langer hetzelfde: als er in Genesis staat dat ene Noach op vijfhonderdjarige leeftijd (!) drie zonen verwekte en de opdracht kreeg een ark te bouwen volgens specifieke instructies, dan is dat letterlijk te nemen. Wat auteur Langejans zich afvraagt is wat de grootste wereldreligies zeggen over onderwerpen die het werkveld van de natuurwetenschap raken? Hij neemt dus deze ene mythe als voorbeeld en benadrukt hoeveel mensen het verhaal van de zondvloed letterlijk geloven.

Crea-Bea

In de U.S.A., maar ook bij ons, lééft het Creationisme. Zij verwijzen Darwin en de hele evolutietheorie naar de prullenmand. Tegen het einde van de 20ste eeuw dook het Intelligent Design op, een erfgenaam van de creationistische beweging. Zij propageren als volwaardig wetenschappelijke theorie “het idee dat het leven op Aarde is ontstaan en ontwikkeld door de tussenkomst van een intelligent en creatief wezen”. Langejans introduceert Crea-Bea, een afkorting voor creationisten en “Buitengewoon eigenwijze apologeet”. Crea-Bea wordt opgevoerd als een instantie of een soort persoon om religieuze standpunten door middel van (een soort) redenering te verdedigen tegen wetenschappelijke inzichten. Langejans wil ons allemaal mee aan boord hebben, dus verklaart hij ook nog het verschil tussen empirische en formele wetenschap, legt uit wat metafysica ons kan leren, waarom hij God met een hoofdletter schrijft en dat hij – tenzij anders aangegeven – de God van de Bijbel, de Tenach en de Koran bedoelt. Vanuit de vraag: “Bestaat er een God?” verklaart hij aan welke eisen belangrijke vormen van redenering, maar ook falsificatie, moeten voldoen. Zijn besluit: de waarheid in de context van dit boek is: Datgene dat in overeenstemming is met de waarneembare werkelijkheid en zich onafhankelijk van het denken of van individuele ervaring, herhaaldelijk en door verschillende personen laat aantonen.

Als dat allemaal duidelijk is voor de lezer, begint de auteur aan zijn berekeningen en al snel blijft er niet veel meer over van de letterlijke interpretatie van Gods verschrikkelijke straf voor de afschuwelijke soort die Hij nochtans zelf geschapen had: de mens. Omdat het niet mogelijk is om alles weer te geven wat de drie grootste wereldreligies zeggen over dit onderwerp en wat het antwoord daarop is van Langejan, geef ik slechts enkele van de uitgewerkte ideeën als voorbeeld.

Zeewaardig of zinkwaardig?

Hij begint met de bouw van de boot, berekent maten en gewichten en besluit dat de hoogbejaarde Noach zonder enige kennis van scheepsbouw in de Bronstijd (zijn tijd) onmogelijk zo’n grote houten kuip had kunnen maken, laat staan drijvende houden. Voor de bouw van het schip van Michiel de Ruyter bv. “werden met gemak tweeduizend eiken geveld” en dat was in de 17de eeuw.

In hoofdstuk 5 berekent hij het gewicht van de dieren, het drinkbaar water en het voedsel voor alle leven aan boord. Het totale gewicht loopt al snel in de miljoenen kilogram! En hoe slaagde de vitale senior erin om het water een jaar lang drinkbaar te houden? “De regenslag zelf duurde naar verluidt 40 dagen en 40 nachten. Daarna had het wassende water 150 dagen de overhand op de aarde en duurde het nog eens 74 dagen om zich terug te trekken”. Er wordt een raaf uitgestuurd die na een week terugkomt. Twee weken later keert de tweede duif eindelijk terug met een olijfblad. De derde duif mocht weer een week later op pad. “29 dagen daarna opende Noach het venster in de ark en 57 dagen dáárna mocht de hele rataplan eindelijk uit de varende attractie. Al met al was het gezelschap zo’n 371 dagen aan boord”. Het aantal zieke, uitgemergelde dieren aan boord moet gigantisch geweest zijn.

Jurassic (p)ark

Aan welke aantallen komt hij als hij de soorten dieren en planten berekent die Noach heeft mogen redden? Alweer verschijnen er duizelingwekkende getallen, die ook alle uitgestorven diersoorten omvatten. Zelfs de creationisten kunnen niet naast het immense fossielenbestand kijken en “besluiten” – omdat de aarde volgens hun leer maximum 6000 tot 10.000 jaar oud is – dat mensen, sabeltandtijgers, mammoeten en dinosauriërs samen rondliepen. Langejans presenteert de echte wetenschap en vergelijkt die met wat er in boeken en tijdschriften van de creationisten geschreven wordt. Ik geef een paar voorbeelden: creationisten wuiven het vleeseters-probleem met gemak weg door te stellen dat al het leven op aarde oorspronkelijk vegetarisch was. Langejans: de Tyronnosaurus rex gebruikte zijn zestig tanden oorspronkelijk dus om blaadjes van takken te grissen, de krokodil plukte struiken kaal. (Crea-Bea -) F. L. Marsh introduceerde de term baraminologie, een door God geschapen oervorm, waarmee het creationisme stelt dat een kat bijvoorbeeld kan uitwaaieren tot een tijger of een leeuw, maar altijd een katachtige zal blijven. Evolutie boven het soortniveau wordt door hen dus afgewezen. Op een van de schaarse afbeeldingen zien we een vergelijking in relatieve grootte tussen de mens en enkele uitgestorven leden van de Elephantidae: de mens is een dwerg in vergelijking met de gigantische olifantachtigen. “Er moeten verschillende wonderen de wereld in geholpen zijn om al deze dieren levend in de ark te krijgen.” Langejans bespreekt ook het gekende argument van de horloge van Paley, het ID-aanhangers-geloof in de onherleidbare complexiteit van het oog en het argument dat 100 apen op 100 typemachines er nooit in zullen slagen om een correcte zin te typen, laat staan een Shakespeare-stuk te creëren. Intelligent leven is dus door een ontwerper gemaakt, een bijzonder intelligente, die er evenwel in slaagde een menselijk ras te creëren dat – op één familie na – het verdiende uitgeroeid te worden. Zelfs moderne ID-aanhangers kunnen niet accepteren dat al het leven op aarde genetisch aan elkaar verwant is door het delen van gemeenschappelijke voorouders. Hoe bioloog Langejans dit alles uitlegt en weerlegt, o.a. hoe prutserig het ontwerp van die Slimmerik is, dat vormt boeiende lectuur!

Darwin en afstamming met modificatie

Darwin is in dit hele verhaal belangrijk en dus is hoofdstuk 8 helemaal aan hem en zijn moeizaam verworven bevindingen gewijd. De nieuwste ontdekkingen daaromtrent zijn allemaal in tegenspraak met het geloof van de creationisten die ook in Nederland een vertegenwoordiging hebben: het Logos Instituut. In hun kernwaarden staat dat ze de Bijbel letterlijk nemen. Zij geloven dus bv. niet dat DNA, de drager van het genetisch materiaal, populaties doet evolueren. Zij zien het desnoods zo: zelfs als mensapen wél door een blind proces evolueerden tot wat ze nu zijn, dan vormen wij, mensen, daarop een uitzondering.

Ararat en hoe kwamen de dieren in godsnaam van die berg af?

Volgens de Genesis is het aannemelijk dat de ark strandde op de Ararat die zo’n 5137 m hoog is en besneeuwd in de winter. Zijn na Gods grootschalige genocide “de kangoeroes vrolijk naar Australië gehopt zonder een spoor van skeletten achter te laten…?” En waar kwam het water vandaan en – even belangrijk – waar ging het naartoe?! Langejans bewijst via vele berekeningen en redeneringen dat het hele idee van een vloed, die op 40 dagen en nachten tijd zelfs de hoogste bergen overspoelde, zonder een wonder van God niet mogelijk was.

Hoofdstuk 9 sluit het boek af: het absurde verhaal van de zondvloed kan enkel geloofd worden, als bewezen wordt dat alle natuurwetten tijdelijk opgeschort werden. Langejans toont overtuigend aan dat de argumenten van “Crea-Bea” die doorheen het hele boek opduiken, getuigen van pseudowetenschap tot in het absurde toe.

Laat het varen

Besluit: “Nee, we weten nog niet alles. Onze kennis bevat hiaten… we komen van ver… de platte aarde… het verbranden van heksen…de God van de gaten hoort geen zeggenschap te hebben over het wetenschappelijk curriculum op scholen…”. Langejans wijst doorheen heel zijn boek op de schadelijke indoctrinatie van kinderen, die geboren worden als atheïst, maar gehersenspoeld worden door de godsdienst waarin ze toevallig opgroeien. Dat zorgt ervoor dat ze niet zelfstandig durven en/of leren nadenken.

De auteur gaat uit van het verhaal van de zondvloed, maar beperkt zich niet tot de mythe, integendeel, hij heeft de wetenschap van verschillende specialisaties nodig om volstrekt duidelijk te maken wat een quatsch dit verhaal is en hoe vreemd het is dat er nog miljoenen mensen – gelovigen van het Boek – het letterlijk nemen.

Langejans gebruikt humor in al zijn vormen en een schrijfstijl die het midden houdt tussen realistisch en poëtisch. Hij gebruikt veel woorden en uitdrukkingen die verband houden met de scheepvaart en de lezer doen glimlachen. De bladzijden lange berekeningen zijn noodzakelijk voor de argumentatie, maar natuurlijk minder meeslepende lectuur. Alle begrippen, inclusief Engelse citaten, worden in de tekst uitgelegd. Waar nodig vind je een verwijzing naar uitleg onderaan de pagina, zodat je niet telkens achteraan moet gaan zoeken. Er is een uitgebreide alfabetische lijst van geciteerde werken, met – indien nodig – de paginanummers van het werk waar de citaten te vinden zijn. Er is geen index.
Bereid u voor op een uitdagende reis door geloof, wetenschap en de grenzen van het menselijk denken.

Raoul Langejans (1990) is docent biologie / tolk en vertaler Japans / auteur/ student MA in Philosophy.