Ik ben oké, jij bent oké

Hoe je op een volwassen manier kunt omgaan met je medemens

De eerste druk verscheen in 1967, de eerste Nederlandse vertaling in 1973 en nu heb ik de 46ste druk vast! De hoofdtoon van mijn bespreking is: ja, het is nog altijd de moeite waard!

De auteur maant ons vooraf aan om zijn boek te lezen in de volgorde van de hoofdstukken, anders begrijpen we de kernbegrippen niet: transactionele analyse, Ouder, Volwassene, Kind, oké, strelen, spel en spelen. Deze begrippen wijken namelijk af van de gebruikelijke betekenis en ze zijn onmisbaar om de ideale houding te verwerven: ik ben oké – jij bent oké.

Van Steijn legt ze in haar voorwoord nog eens apart uit. Dat geeft haar de kans om haar eigen coachingswerk te benadrukken, er haar eigen “systemische” perspectief aan toe te voegen en reclame te maken voor haar boeken.

Harris distantieert zich van bij het begin van Freud, al geeft hij toe dat de man enig belang had. Zo is er geen sprake van vage termen als Über-ich, Ich en Es. Met Ouder bedoelt hij “alles wat een kind zijn ouders heeft zien doen, en alles wat het hen heeft horen zeggen… gedurende de eerste 5 levensjaren … het zijn registraties van die reeks vroege ervaringen…” Alle regels die het kind meegekregen heeft zijn geregistreerd als “de waarheid”, dus ook al de vermaningen die leidden tot een “ik ben niet oké – jij bent oké gevoel” dat het Kind typeert. De Ouder daarentegen denkt het omgekeerde en voelt zich zeer oké: hij domineert, weet alles beter en twijfelt nooit aan het eigen gelijk.

Op de leeftijd van 10 maanden begint een kind de macht van de eigen beweging te ervaren: het doet iets wat uit het eigen bewustzijn komt en deze zelfverwezenlijking is het begin van de Volwassene. Die Volwassene zal zijn leven lang het oordeel van de Ouder moeten afwegen tegen zijn eigen waarnemingen en gedachten (waarin heel veel Kind zit), wat zou moeten leiden tot een ideaal: ik ben oké en jij ook! Een mens is namelijk in staat te veranderen, hij is niet zomaar het gevolg van zijn verleden, zoals Freud stelde. Op elk moment vinden er transacties plaats tussen Ouder, Volwassene en Kind en Harris legt uit hoe de Volwassene de leiding kan houden. Neem de tijd: herken je gevoelige Kind dat voornamelijk wil “gestreeld” worden. Is wat mijn Ouder me vertelt de waarheid en heb ik – Volwassene – daarvoor de bewijzen?

De auteur citeert dr. Eric Berne veelvuldig, die bv. “spel” en “spelen” in zijn boek “Mens erger je niet” op de volgende manier gebruikt: “het is een doorlopende reeks van complementaire transacties met bijbedoelingen die leiden naar een nauwkeurig, welomschreven, voorspelbaar resultaat.” In het dagelijks leven zijn wij niet zozeer bezig met interacties, maar met het spelen van een spel, waarbij het verongelijkte Kind en de betweterige Ouder de boventoon voeren en onze Volwassene nauwelijks inspraak krijgt. De toepassing van die stelling op het huwelijk begint met de zin: “Het huwelijk is de meest gecompliceerde van alle menselijke verhoudingen”! Hij past zijn stelling ook toe op kinderen en adolescenten en de interacties die ze onderling en wij met hen, hebben.

Harris stelt een nieuwe behandeling van emotionele problemen voor: de transactionele analyse, waaraan zowel de therapeut als de patiënt actief deelnemen in een O-V-K verhouding. De traditionele psychoanalyse was/is fout. In plaats van vele uren op een sofa door te brengen om tijdens de psychotherapie de negatieve ervaringen uit het verleden te vertellen aan de geduldig luisterende (goed betaalde) psychiater, stelt hij een transactionele groepstherapie voor.

Hij illustreert zijn aannames met talrijke voorbeelden uit de eigen praktijk en uit die van collega’s. Schema’s doen de rest. Het Stanley Milgram onderzoek is een voorbeeld van een psychologisch experiment, dat intussen zeer bekend geworden.

Ik ben geen psycholoog of wetenschapper, ik ben een recensente en bespreek een boek. Of hij in alles gelijk heeft, kan ik niet beoordelen. Mijns inziens is het een waarachtige boodschap, die veel verklaart. Als elke machthebber dat irrationele Kind in zichzelf zou kunnen bedwingen, als religies de mensen de toelating zouden geven om zelf na te denken (zie hoofdstuk 12, O-V-K en morele waarden), als de Verenigde Staten zich minder zou opstellen als de Ouder die alles beter weet (zie hoofdstuk 13, De sociale gevolgen van O-V-K), kortom, als wij allemaal tijdig de Volwassene in ons zouden raadplegen, zou de verstandhouding in de wereld aanzienlijk verbeteren.

Door dit boek te lezen versta ik beter waarom mensen doen wat ze doen en waarom ikzelf – ondanks al mijn fouten – moet uitgaan van de hoofdgedachte van dit boek: ik ben oké – jij bent oké.

De uitgave lijkt in haast te zijn geproduceerd: ik zag talrijke druk- en andere fouten.