Een boekbespreking van het boek van Iris Sommer door recensente Gerda Sterk.

Zijn vrouwen slimmer dan mannen? Ja en neen. Is hun brein kleiner? Ja. Kunnen ze beter multitasken? Neen, want dat kan niemand. Zijn Aziatische vrouwen slimmer of dommer? Dat hangt ervan af…

Iris Sommer is hoogleraar psychiatrie. Ze is niet aan haar proefstuk toe, want ze maakte al eerder de neurowetenschappen toegankelijk voor een breed publiek met o.m. “Haperende Hersenen”. Je kan haar ook horen en zien bij de Universiteit van Nederland, een podcast/video die ik – samen met De Universiteit van Vlaanderen – van harte kan aanbevelen: inspirerende wetenschappers geven gratis uitleg over “iets wetenschappelijks”.

Het brein: hoe groter hoe beter?

Afmetingen zijn belangrijk. Vrouwen zijn hier duidelijk in het nadeel en toch doet hun denkvermogen niet onder voor dat van mannen, wat niet alleen voor Sommer een mysterie was, maar voor alle wetenschappers.

Voortbouwend op eigen onderzoek en dat van collega’s uit de hele wereld, komt Sommers tot de bevinding dat niet alleen de grootte een rol speelt, maar ook de samenstelling van het hersenweefsel. Er is ook zoiets als zenuwcellen en daarbovenop het aantal verbindingen tussen die zenuwcellen. Bovendien is het zo dat het metabolisme van het vrouwenbrein groter is dan dat van mannen. Hierbij gebruikt ze graag een vergelijking ontleend aan Dick Swaab: ”Het vrouwenbrein is een Europese auto en het mannenbrein een Amerikaanse”. Denk aan: kleiner, maar krachtiger.

Blijf in gedachten houden dat ze altijd spreekt in gemiddelden.

Zijn er verschillen?

Ja, er zijn zeker verschillen en die hebben niet met beter of slechter te maken, maar met de gevolgen voor lichaam en geest van testosteron, hormonen, het immuunsysteem, de manier waarop het hersenweefsel gevouwen is (!), mitochondriën, de gyrificatie, “gelateraliseerde functies”,…

Het mag duidelijk zijn dat het onderwerp van het boek niet altijd eenvoudig is voor leken. Het is de verdienste van Sommer dat ze de werking van het brein in begrijpelijke taal giet, met af en toe een grapje en beeldspraak die – hoewel niet echt wetenschappelijk –  het voordeel heeft dat ze een begrip minder abstract maken . Dat neemt niet weg dat er vele studies besproken (moeten) worden, wat soms resulteert in saaie lectuur.

Genderstereotypen

Ook de omgeving heeft invloed op bv. de verschillende schoolresultaten van meisjes en jongens. Genderstereotypen bestaan en hebben invloed: wiskunde voor jongens, talen voor meisjes. In boeken en films zijn de vrouwen emotioneel, de mannen rationeel; vrouwen zijn minder in beeld en hebben zelden een hoofdrol.

Er is een grote samenhang tussen het neurobiologische en het sociaal-wetenschappelijke en om dat duidelijk te maken, begint ze in de baarmoeder, gaat over op de ontwikkeling van de hersenen en wijdt een hoofdstuk aan wat er gebeurt als je van geslacht verandert. Deze ingrijpende verandering leert de wetenschappers veel over wat precies de verschillen tussen mannen en vrouwen bewerkstelligt. 

Het wordt duidelijk dat van bij de conceptie de verschillen optreden en blijven doorwerken tot de dood. Sommer gaat o.a. uitgebreid in op het stresssysteem en hoe oestrogeen een verschil maakt.

Als psychiater is ze goed geplaatst om kwetsbaarheden te onderzoeken.  Migraine is de meest voorkomende hersenaandoening (Sommers bekent er zelf aan te lijden) en “komt tot driemaal vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Bij vrouwen duurt de aanval gemiddeld ook langer en ze hebben een hoger risico op astma, depressie, angststoornissen en chronische pijn”.

Verder behandelt ze anorexia, angststoornissen, depressie, Alzheimer, e.a., en hoe die afwijkingen vrouwen anders treft dan mannen.

Het mysterie ontrafeld

In dit hoofdstuk legt ze uit dat veel is ontdekt en dat er nog veel te ontdekken valt. Bovendien besluit ze te hebben aangetoond dat gender niet slechts uit twee keuzes bestaat: je kan je “deels vrouwelijk, deels mannelijk, deels genderneutraal ontwikkelen”. Daarbij sluit aan: “Hoe gendergelijk of -ongelijk is Nederland?” en “Samen sterk” waarin het begrip vrouwenquota onder de loupe genomen wordt.

Deze hoofdstukken zijn zeer toegankelijk en maatschappelijk relevant.

Er is een uitgebreide bronnenlijst per hoofdstuk, een verwijzing naar pubmed.gov en een verantwoording van de selectie. Er is geen trefwoordenregister. De kaft intrigeert en geeft een algemeen beeld van de ligging van de hersenen. In de tekst zijn een paar nuttige afbeeldingen opgenomen.

Info: Het Vrouwenbrein – auteur: Iris Sommer

Uitgeverij: Atlas Contact, Amsterdam, Antwerpen

EAN  9789045042725

Eigen beoordeling: 8,5/10