“What have the Romans ever done for us”? Een iconische zin uit Monty Python’s Life of Brian. Een antwoord op deze vraag vind je zeker in Tongeren in het Gallo-Romeins Museum. De permanente tentoonstelling is verspreid over drie ruime verdiepingen, heeft de naam “Van Neanderthaler tot Gallo-Romein en begint ruwweg in 500.000 v.C. Hoe de mens in de regio Tongeren zijn sporen heeft nagelaten zie je met een eigentijdse, sfeervolle scenografie met films, maquettes en levensechte figuren.
Ambiorix
Aan de Eburonen van Ambiorix kon men zeker niet voorbijgaan. Van deze stam is er sprake in het Tongerse rond 150 v.C. Veel kwam men te weten via Caesar. Rond 58 v.C. schreef hij zijn “De Bello Gallico”. Een soort oorlogsverslaggeving, die elke beginner Latijn in de humaniora vroeger als eerste Latijnse boek mocht doorknauwen. Het werkpaard van de zesde Latijnse (in de jaren ’60 telde men in de middelbare school nog af) en het enige boek dat ik thuis nog bewaard heb na het verlaten van K. A. Deurne. Caesar moet men wel kritisch lezen, hij schrok er niet voor terug om de waarheid naar zijn hand te zetten. Hij beschouwde de Rijn als culturele grens, ten oosten de Germanen, aan de andere zijde de Galliërs (of Kelten). Hij zag de Belgae als subgroep van de Galliërs en bracht de Eburonen hier ook onder.
Waarom kozen de Romeinen Tongeren –ze noemden het Atuatuca Tungrorum- als eerste stad in de regio? Een vruchtbare landbouwzone en strategisch belangrijk! De Jeker was toen nog bevaarbaar en mondde uit in de Rijn. Tongeren lag ook op de nieuwe weg tussen Boulogne aan de zee en Keulen. Trier was ook niet ver. Het werd een grootschalig handelsnetwerk en rond 150 n.C. telde de stad 8000 inwoners. Een regionale versie van de Romeinse cultuur ontwikkelt zich hier met hun bouwgewoontes, eetgewoontes, mode, godsdienst, lichaamsverzorging en wetgeving. Vanaf 400 n.C. begint het verval. Germaanse krijgsheren worden de echte machthebbers en het Romeinse karakter van de maatschappij verdwijnt stilaan.
Tot 1 augustus 2021 is er ook een tijdelijke tentoonstelling: “Oog in oog met de Romeinen”. Hoe was het écht om te leven in de Romeinse tijd, in Rome en ver daarbuiten? Puike acteurs kruipen in de huid van ooggetuigen en geven je hun persoonlijke kijk op hoe Rome hun leven beïnvloedde. Ze vertellen over hun leven, over kansen die ze grepen en moeilijkheden die ze overwonnen. Burgerschap, migratie, geloof, slavernij, rijkdom en multicultuur komen aan bod. De Romeinse collectie uit het British Museum Londen geniet wereldfaam en 250 topstukken uit die collectie laten je verder kennismaken met het Romeinse Rijk.
In beide tentoonstellingen kun je gebruikmaken van een audiotour (ook op kindermaat voorhandig).
Alle info: www.galloromeinsmuseum.be.
De stad verkennen met de Mijlpaalroute
Na het Romeins Museum kan je nu de stad verkennen. De Mijlpaalroute is een nieuwe, handige vriend voor je om dit te doen. Een mijlpaal is niet alleen een gewichtige gebeurtenis of een gedenkwaardig feit, een mijlpaal is ook een verwijzing naar een handig hulpmiddel uit de Romeinse tijd. Een mijl was bij de Romeinen ongeveer duizend passen, ruwweg bijna 1500 meter. In bijna heel Europa werden mijlpalen geplaatst om de afstand te berekenen. Aan de Muur van Hadrianus, in het noorden van Engeland kan je zelfs “milecastles” ontdekken, na elke Romeinse mijl verscheen zo’n minifort. Veel blijft er niet van over, maar voor een originele pint en English food is er in Haltwhistle (Northumberland) The Milecastle Inn op ongeveer 500 meter van de originele muur. Nu weer naar Tongeren … Bij de toeristische dienst kan je het handige boekje verkrijgen. Drie op elkaar aansluitende routes (blauw, groen en rood) leiden je langs alle hoogtepunten van de stad. De bronzen klinknagels met de gekleurde M wijzen je de weg. Met het handige boekje kan je aansluiten op gelijk welk punt van de route. Mijlpalen en gevelborden geven je onderweg nog extra informatie. De rode en blauwe route leiden je door het centrum van de stad. Met de groene route wandel je in de stadsrand. Bij de rode route is er nog een boeiend kinderparcours mee uitgewerkt.
De rode route brengt je bv. bij het Teseum. Dit is de erfgoedsite van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek. De Romeinen bouwden hier vroeger hun “basilica”, met religie had dit type gebouw niets te maken. Nadien kwamen er op deze plaats meerdere opeenvolgende religieuze gebouwen. Boven op al deze restanten werd in 1240 begonnen met de voorloper van de huidige basiliek. Zeven kerken en een Romeinse site op een en dezelfde plaats! Vanaf 1996, bij het aanleggen van de verwarming in de basiliek, hebben archeologen de ondergrond onderzocht. De archeologische site van het Teseum neemt je mee voor een fantastische tijdreis van 2000 jaar. Je vindt er sporen van Romeinse stadswoningen, middeleeuwse wallen en religieuze gebouwen.
Boven in de kloostergebouwen van het Teseum kan je ook de unieke kunstschatten bewonderen. Sinds de 13de eeuw had de basiliek een gemeenschap van kanunniken. Zij maakten deel uit van het kapittel en zongen er koorgebeden. Hierdoor mochten er ook relieken ondergebracht worden in de basiliek. Relieken straalden kracht uit, trokken pelgrims aan en brachten zo extra inkomsten binnen. In dit deel van het Teseum vind je indrukwekkende relikwieën en kostbare reliekhouders samen met liturgische gewaden en liturgisch vaatwerk. Beide delen van het Teseum kan je bezoeken met een handige iPod.
De rode mijlpaalroute brengt je ook naar het Begijnhof dat dateert van de dertiende eeuw. In een authentieke begijnenwoning uit 1660 is het Begijnhofmuseum Beghina gevestigd. Een unieke inkijk op het afgezonderde leven van deze uitzonderlijke vrouwen die geen kloosterlingen, maar ook geen leken waren. Er zijn zelfs twee ludieke themarondleidingen door het Begijnhof: “Met een begijntje op stap” en “De pastoor klapt uit de biecht”. In de museumkelder kan je je zelfs tegoed doen aan een ambachtelijk begijnenbiertje! Een ideetje om Tongeren culinair te ontdekken!
Lekker Tongeren
“Ars longa vita brevis”, een bekend Latijns spreekwoord, “Kunst blijft lang, maar het leven is kort”. Alleen de kookkunst bij de Romeinen lijkt erg vergankelijk. De beeldhouwkunst van de Romeinen kunnen we nog altijd in musea bewonderen en ook de Latijnse literatuur en poëzie worden tegenwoordig nog doorgenomen. De uitingen van hun kookkunst echter gingen bijna zo snel verloren als men ze doorslikte. De kookkunst van de Romeinen had lang een slechte reputatie, feestmalen werden afgedaan als decadente uitspattingen en verder doodgezwegen. Toch waren het fanatieke gourmets. Met ruwweg een periode die 1000 jaar omvatte, veranderden hun gewoontes en smaken ook. Met een basis van olijfolie, vis, groenten en kruiden waren ze een beetje de origine van de moderne Europese mediterrane keuken. Hun expansie gaf de Romeinen een diversiteit en variëteit in producten die ze vonden in een drietal continenten, waar alleen in de “nieuwe wereld” ingrediënten ontbraken zoals tomaten, aardappelen, thee of koffie. En ja, zij hadden ook hun “Jeroen Meus”. Marcus Apicius was een Romein die gerechten verzamelde en ze beschreef in de eerste eeuw n.C. In Tongeren vonden de Romeinen een vruchtbare bodem en een goed klimaat. Na al die jaren zit de levenskunst van het tafelen met smaakvolle kwaliteitsproducten nog altijd ingebakken in de oudste stad van het land. Geniet mee van de smaken van vroeger en nu!
Waterkers is een echte inheemse waterplant die je terugvindt in sloten en op waterkanten. Het is een veeleisende plant die bijna alleen wil groeien in helder, kalkrijk, stromend water. Rond 1900 ontstond rond Tongeren een heuse waterkersteelt. Het Tongerse dorpje Lauw is de thuishaven van waterkersbedrijf Sint-Lucie. Sint-Lucie is de naam van de bron. De familie Vansimpsen is al de derde generatie waterkerstelers. Waterkers is een product van de bovenste plank, caloriearm, vol vitaminen en mineralen. De unieke smaak geeft heel wat pit aan salades, soepen en sauzen. Het is een erkend Tongers streekproduct. Van maart tot september organiseert het bedrijf groepsrondleidingen. Maak zelf eens een pittig waterkerssoepje …
- Ingrediënten: 2 bosjes waterkers, 2 preiwitten, 1 aardappel, 1,5 l kippenbouillon, 2 dl melk, peper en zout
- Bereiding: Snij de prei grof en de aardappel in blokjes. Snij de waterkers fijn, inclusief de steeltjes. Breng de bouillon en de melk aan de kook. Voeg de gesneden prei en de aardappelblokjes toe. Kruid en breng alles opnieuw aan de kook, dek af en laat 25 min. zacht koken op een laag vuur. Voeg de waterkers toe en mix de soep heel fijn.
Van waterkers naar bier is niet zo’n grote stap. In Tongeren drink je bier zoals de Kelten, die hun bier al een bittere toets gaven. La Cress is een degustatiebier van hoge gisting met een kruidige toets door tijdens het kookproces waterkerszaad toe te voegen. De bitterheid van de waterkers wordt in balans gehouden door Belgische hopsoorten.
Info: www.sint-lucie.be en www.lacress.be
Brouwers
Maak in Tongeren ook kennis met Anna, Fleur en Kamiel. Zij zijn de creaties van drie brouwers achter Brouwerij Polygoon, die sinds enkele jaren een wetenschappelijke out of the box brouwcultuur hanteren. Polygoon is een veelhoek en symboliseert de veelzijdigheid van het bier. Als smaakwiel stelt het dan weer de karakterbeschrijving van het bier voor. Anna is een blond hoppig bier van hoge gisting, Fleur is een fruitig witbier van hoge gisting en Kamiel is het zwaardere geschut, een donker bier van hoge gisting (9,5%), vol en zoetig met een smaak van vanille en koriander.
Anna was de naam van de kat die bij de eerste proefbrouwsels al eens een kijkje kwam nemen. Het drietal ging niet voor traditionele bieren, maar voor bieren met uitschieters, alleen lokaal in Tongeren te verkrijgen en te degusteren in verschillende etablissementen.
Tongenaren noemt men ook “Vlaai-eters”. In een traditionele fruitstreek kan het ook niet anders dan dat men gebruikmaakt van fruit en de Limburgse fruitvlaai met latjes of deegdeksel is alom tegenwoordig. Pure nostalgie is echter de traditionele Tongerse suikervlaai. Je vindt ze onder meer elke zaterdag bij de ambachtelijke bakker Baerts in het centrum van Tongeren (Sint-Truiderstraat 34). Op andere dagen is de vlaai te verkrijgen op bestelling.
Breng zeker nog een bezoek aan de streekproductenshop van Toerisme Tongeren. Fruit is niet het enige beroemde gewas in de streek rond Tongeren. Grote bietenvelden liggen harmonieus naast de fruitplantages. Zin in zoet? Dan vind je hier je gading. De Tongerse melocakes zijn puur vakmanschap van een lokale patisserie: een meesterlijke melocake van luchtig eiwitschuim op een krokant koekje en overgoten met een heerlijk laagje chocolade. Je vindt hier ook de Tongerse moppen, een koekje met anijs, honing en kandijsuiker dat zijn oorsprong zag in de 18de eeuw.
Tongeren telt maar liefst 3 restaurants met een Michelinster, maar je vindt er ook hippe eethuisjes en gezellige brasseries. Alle nuttige info vind je in de handige brochure “Foodies Tongeren”, te verkrijgen bij Toerisme Tongeren.
Eindigen wil ik echter op een speciale manier: ver weg van het culinaire, maar nog altijd met een stevige Tongerse link. Op de Grote Markt staat sinds 1866 het standbeeld van Ambiorix. Hij draagt een soort mocassins blijkbaar uit zacht leder gemaakt. Of dit historisch juist is, laten we in het midden, maar misschien was het al een omen naar schoenfabriek Ambiorix? In 1895 begint de familie Steyns met de productie van schoenen in Verviers, maar al voor Wereldoorlog I verhuisde men naar Tongeren. Verschillende generaties van deze familie zetten het ambachtelijke schoenmaken van vooral de klassieke herenschoen verder tot eind jaren ’90, toen een investeringsfirma overnam. Gelukkig werd het rond 2007 opnieuw een familiebedrijf rond de familie Vavedin. Ambiorix is nog altijd de “Rolls Royce” of “Le Creuset” in de schoenindustrie, lederen schoenen die onmiddellijk een comfortabel gevoel geven. Men was bezig met het oprichten van een Visitor Center in Tongeren. Hier ontdek je de historiek van het bedrijf en hoe de schoenen vandaag nog ter plekke en met het grootste vakmanschap gemaakt worden. Zo gauw corona achter de rug is, kan men op afspraak een bezoek brengen.
Parking in het centrum van Tongeren is te betalen. Bij het Sportcomplex De Motten is er gratis een vrij grote parkingplaats en vanaf hier ben je op ongeveer 10 minuten in het centrum.
Algemene info: www.toerismetongeren.be
“Wat volgt, staat altijd in verband met wat eraan voorafging” (tekst uit de gangen van het Gallo-Romeins Museum)
Gust Charrin , uit Oelegem , lid van het VJV sinds 2012. Lange carrière achter de rug als orthopedisch hoofdverpleegkundige met opleidingen en stages in Groot-Brittannië. Sinds jaren een column in het Periodiekske Mortsel over toerisme met veel UK gegevens maar ook Nederland , Noord-Frankrijk , Duitsland en recent ook België. Verder publicaties bij Cartoon Productions en BFTP . Ook interesse in entertainment , sport en geschiedenis beide wereldoorlogen. Hierdoor ontstond een website met de nogal logische naam: www.allkindsofeverything.be.
