Voor de 9de editie van de Biënnale voor schilderkunst slaan drie musea uit de Leiestreek met name Roger Raveelmuseum in Machelen, Mudel in Deinze en Dhondt-Dhaenens in Deurle opnieuw de handen in elkaar. Er is geen centraal thema maar de Leiestreek speelt wel een sleutelrol als inspiratiebron voor verschillende generaties kunstenaars. In elk museum wordt dat op een andere manier belicht. De musea hebben hedendaagse kunstenaars gevraagd om met actuele invalshoeken een brug te slaan met werken uit de vaste collectie van de musea. Wat opvalt is dat 2 van de 3 musea (Raveel en Mudel) veel aandacht hebben voor jonge kunstenaars en dat er ook een belangrijke rol is weggelegd voor de positie van vrouwelijke kunstenaars. Die maken ze zichtbaar(der).

In 2023 werd onderzoek gevoerd met de vraag “Hoe kijken Vlamingen naar kunst?”. 66% van de ondervraagden vindt dat kunst bijdraagt tot maatschappelijk verbinden. 69% vindt dat het helpt anders te denken. 46% vindt het cruciaal voor een gezonde samenleving en 36% noemt het minstens zo belangrijk als zorg, economie of onderwijs. Redenen genoeg dus voor een bezoek aan de Biënnale.

Drie speerpunten

Het tweede museum dat we bezoeken is het Mudel in Deinze. Deinze viert dit jaar het hele jaar lang uitgebreid de grootste Vlaamse impressionist, Emile Claus n.a.v. zijn sterfdatum 100 jaar geleden. En dus kon een link met deze meester dan ook niet ontbreken. Dat werden zijn verschillende vrouwelijke leerlingen. Dat waren vooral jonge vrouwen uit de gegoede burgerij die 5 frank (!) per dag moesten betalen (incl. 3 maaltijden) om bij Claus les te volgen. Van de naar schatting 15 vrouwelijke leerlingen zijn er een drietal in geslaagd om internationaal door te breken met kwalitatief sterk werk dat gerust naast dat van de meester zelf kan hangen: Anna De Weert, zijn minnares Jenny Montigny en Yvonne Serruys die later ook prachtige beeldhouwwerken maakte.

In het tweede luik (“Master Painting”) wordt de brug geslagen naar hedendaagse kunstenaars die de traditie, de kunstgeschiedenis en metier hoog in het vaandel dragen zoals o.m. de twintigers Dittmar Viane en Clément Jacques-Vossen.

Het derde speerpunt is de terugkeer van de figuratieve schilderkunst (ingezet door o.m. Luc Tuymans, Michaël Borremans) met  Dees De Bruyne en Pjeeroo Roobjee als 2 overgangsfiguren uit de jaren ’70 en ’80 die moedwillig zijn blijven schilderen op een moment dat de schilderkunst voor dood werd verklaard.

Hier brengt curator Wim Lammertijn (foto bovenaan) enkele verrassende kunstenaars voor het voetlicht die zich vaak d.m.v. gigantische kunstwerken duidelijk hebben verankerd in de actuele figuratieve schilderkunst zoals Clément-Jacques Vossen. Zijn personages zijn figuren uit een bont universum. Grotesk, folkloristisch door zijn fascinatie voor ridders, heraldiek en symboliek maar ook met humor. Hier en daar ontwaren we zelfs een vleugje Herr Seele. Hij waagt zich ook aan gigantische papier-maché werken met een ridder te paard en een heuse reus.

Dittmar Viane is van een heel andere orde: hij brengt surrealistische verhalen. Zeer gedetailleerd, puur, glad maar technisch heel verfijnd. Er zitten zodanig veel elementen in zijn “vervreemdende verhalen” dat de toeschouwer er zijn eigen verhaal bij kan verzinnen. Dat levert een boeiend kijkstuk op zoals zijn werk ‘Oase’.

Vrouwelijke kunstenaars in de kijker

Wim Lammertijn brengt ook werk van enkele hedendaagse vrouwelijke kunstenaars voor het voetlicht. De immens grote doeken van de door pornografie geïnspireerde werken van Annelies Van Damme kunnen (mij) niet boeien en krijgen naar mijn gevoel meer aandacht en ruimte dan ze verdienen. Iets totaal anders is het werk van Stephanie Temma Hier met haar glanzend keramische werken. Surrealistisch en theatraal. Met hier en daar een aanklacht tegen het consumentisme.

Ulrike Bolenz (°1958) toont haar monumentale werk “Die Göttin Europa”, een werk uit 2016 waarmee ze refereert naar de Griekse mythologie waarbij oppergod Zeus de prinses Europa op een listige manier verleidt. In het werk van Bolenz zijn de rollen echter omgekeerd. Ilke Cop komt uit de modewereld en dat zie je meteen aan haar werken. Ze begon 5 jaar geleden als autodidact te schilderen en wordt “gelabeld” als één van de nieuwe figuratieven. Maar daarnaast maakt ze ook bas-reliëf-sculpturen waarvan er een paar te zien zijn. Haar werk heeft onmiskenbaar een sterk feministische inslag in die zin dat ze de positie van de vrouw in de kunst probeert bij te stellen. Niet langer, zoals ze zelf zegt “als te vaak vereenvoudigd tot een bron van schoonheid en inspiratie” maar als een “complexe figuur die de controle heeft… want zelfs al denken veel mensen van wel, vrouwen en mannen zijn nog altijd niet gelijk in België, laat staan in de wereld”.

En dan is er Kati Heck. Het werk van deze jonge in de Kempen wonende Duits-Belgische kunstenares zit in de collecties van SMAK, MuHKA en het Parijse Centre Pompidou. Haar galerist Tim Van Laere noemt haar één van de grootste talenten van de afgelopen 20 jaar, inclusief mannelijke kunstenaars. Ze creëert een heel aparte wereld op grote doeken. Ze speelt niet op veilig. We zien een absurde wereld, vaak expliciet en tegelijk ook aandoenlijk. Technisch virtuoos. Haar werk laat je niet onberoerd. Een interessante kennismaking dus met jonge kunstenaars die anders nooit of (nog) geen solo-tentoonstelling zouden kunnen krijgen, met uitzondering van Kati Heck, maar hier wel hun visitekaartje (mogen) afgeven. Het overgrote deel van de kunstwerken van deze Biënnale komt uit privé-collecties.

Curator Wim Lammertijn

De musea haalden bij de twee vorige edities in 2020 en 2022 elk gemiddeld tussen 6.000 en 10.000 bezoekers. De verwachting voor deze editie ligt in dezelfde grootorde.

Deze Biënnale moet zich in het gigantisch overladen kunstaanbod een plaats weten te zoeken tussen de verschillende blockbusters. Zonder echt grote of klinkende namen op de affiche. Het zijn geen musea die hoog op de bucketlijst prijken van de busladingen Amerikaanse, Aziatische en Japanse toeristen. En toch slagen ze erin. Ook in de communicatie en in de inhoudelijk interessante brochure.

In 2026 vindt de jubileumeditie plaats. Hoe kan je deze formule fris houden en hoe lang kan je deze formule überhaupt nog brengen? Dat bracht ons ertoe om de curatoren voor een dilemma te plaatsen. Stel dat er voor de volgende editie een twist is: je moet aan de slag met de collectie van één van de andere musea. Welke collectie kies je en waarom? Zonder uitzondering vonden ze het een moeilijke vraag maar ze mochten geen joker inzetten.

Raveelmuseum Machelen of MDD Deurle? Wim Lammertijn (Mudel): “Ik heb 5 jaar in het Raveelmuseum gewerkt. Mijn hart klopt voor Raveel. Maar MDD heeft een ruimere collectie waar ook klassiekers tussen zitten die aansluiting vinden bij onze collectie waardoor er meerdere vertrekpunten zijn. Dus kies ik voor MDD”.

Ik weet niet of ik visionair ben maar stel dat men voor de volgende editie tot een consensus komt dat er met 1 curator voor de 3 musea wordt gewerkt. Voel je je dan aangesproken? Wim Lammertijn: “Dat kan heel zeker maar we hebben elk onze eigen identiteit en we proberen 3 verschillende tento’s neer te zetten i.p.v. uitlopers van hetzelfde. Het zou sowieso een moeilijke oefening worden maar niets is onmogelijk.”

Practische info

De Biënnale in Mudel sluit een maand vroeger af (op 01.09.2024) dan in de andere twee musea omdat alles in gereedheid wordt gebracht voor de prestigieuse Emile Claus-tento ‘Prins van het luminisme’ van 27/9 tot 26 januari 2025. Meer info via www.mudel.be.

Elke eerste zondag van de maand om 11u00 organiseren de drie musea een instaprondleiding. Deelnameprijs: 5€ excl. uw ticket voor de tento. Inschrijven kan u via hun respectievelijke website’s.

Je kan ook kiezen om via een fietstocht de drie musea te bezoeken. Ze liggen op amper 13 kilometer van elkaar verwijderd. Via het knooppuntennetwerk fiets je 32 kilometer langs schilderachtige paden in de Leiestreek. Je kan de route raadplegen via de website www.biennalevandeschilderkunst.be.