Het impressionisme
Triomf van licht en kleuren
De jonge Ensor wil de werkelijkheid weergeven. Niet meer, niet minder.
“In 1886 komt Ensor naar buiten met zijn ‘impressionistische’ werk. Op het wintersalon van de avant-gardekring Les XX vergelijkt hij zijn eigen bijdrage zoals o.a. De oestereetster (1882) met werk van de gevestigde Franse impressionisten
Critici en kunstenaars herontdekken De oestereetster in de jaren 1900 als het eerste impressionistische schilderij in België. Een vergelijking van de schilderijen van Manet, Monet en Ensor toont snel hoe anders De oestereetster wel is.
James Ensor inspireert met De oestereetster en andere vroege werken zelf jongere kunstenaars in Brussel, zoals Rik Wouters (1882-1916). Ze volgen zijn voorbeeld om structuur en kleur in hun werk met elkaar te verzoenen.”
“James Ensor vervult in de Belgische kunst van de laatste 200 jaar een schakelfunctie. Samen met een klein gezelschap van Europese avant-garde kunstenaars bevrijdt Ensor, samen met o.a. Paul Cézanne (1839-1906) op het einde van de 19de eeuw de schilderkunst van romantische heldhaftigheid, schone schijn en banaal realisme.
De schrijver Émile Verhaeren (1855-1916) vergelijkt de jonge James Ensor met Édouard Manet (1832-1883).”
Het impressionisme voorbij
Nieuwe mijlpalen
“Het begin van Ensors nieuwe artistieke avontuur. Net als bij de impressionisten gaat de verf ongemengd van tube naar doek, en de schaduwen in aardkleuren verdwijnen definitief. Alleen geeft hij die kleuren een heel eigen expressieve kracht in de meest geraffineerde schakeringen.
Met groteske, koddige en angstaanjagende iconografie roept hij hilarische en helse beelden op die je normaal alleen in je stoutste dromen ziet.
De hel en zijn verlokkingen
“De geliefkoosde decadente iconografie van de Europese symbolisten inspireert Antonin Alexandre om in 1892 in Montmartre het Cabaret de l’Enfer te openen naast het Cabaret du Ciel.
Deze populaire cultuur blijkt een grote impact te hebben op monumentale realisaties, wat nooit eerder bestudeerd werd. In het luik ‘Beyond Impressionism’ tonen we het verband tussen het Cabaret de l’Enfer en Henri Degrouxs Christ aux outrages, of Ensors Val van de Opstandige engelen.”
“De heropleving van de profane belangstelling voor Sint-Antonius inspireert Ensor tot een hele reeks schilderijen en tekeningen. De heilige worstelt exact met de verlokkingen waarvan moderne burgermannen dromen.
De uitzonderlijke complexe en quasi-surreële monumentale collage-tekening De bekoring van Sint-Antonius (Art Institute Chicago – coverbeeld) lijkt de vrucht van een creatieve roes. De tekening anticipeert in tal van onderdelen en 101 details op Ensors groteske fantasie”.
Maskers à volonté
En altijd weet Ensor te verrassen door zijn contrasten tussen het komische en het sinistere, het verfijnde en het wilde, de gezellige burgersalons en de enge skeletten, in een wereld doordrenkt van wrange satire. Uiteindelijk leidt het allemaal
tot Ensors’ meest opvallende bijdrage aan het ontstaan van het modernisme.
Bij Ensor onthullen maskers de ware aard van de mens. Dat is zijn vondst, die hij heel radicaal toepast en zijn weg vindt naar meer maskerschilderijen dan bij welke andere kunstenaar ook.
‘Pince-sans-rire’
Publicatie bij de tentoonstelling Ensors stoutste dromen – Het impressionisme voorbij in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen van 28 september 2024 tot 19 januari 2025.
In de meer dan tweehonderd afgebeelde werken klopt de hartslag van de opwindende late negentiende eeuw. Altijd weer weet Ensor te verrassen door zijn contrasten tussen het komische en het macabere, het verfijnde en het wilde, de sfeervolle burgersalons en de morbide skeletten.
Niet alleen geeft deze catalogus de tentoonstelling “James Ensor stoutste dromen. Het Impressionisme voorbij” bijkomende toelichtingen, het is een blijvend naslagwerk.
KMSKA, Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij. Nog tot 19 januari 2025.
Leopold de Waelplaats 1, 2000 Antwerpen. Openingsuren: ma., di., wo. en vrij. Van 10:00 tot 17:00 uur. Do.van 10:00 tot 22:00 uur, behalve tijdens de kerstvakantie. Za., zo. en feestdagen van 10:00 tot 18:00 uur. Info: www.ensor2024.be en tel. 03 224 73 00
James Ensor in Antwerpen
KMSKA, Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij. Nog tot 19 januari 2025.
MUSEUM PLANTIN-MORETUS, Ensors staten van verbeelding. Nog tot 19 januari 2025
Hoe maakte Ensor prenten? Welke technieken gebruikte hij? Op welke manier experimende hij met dit medium en bij welke oude meesters haalde hij hiervoor de mosterd?
FOMU, Cindy Sherman. Nog tot 02 februari 2025. De eerste grote solotentoonstelling van de Amerikaanse kunstenaar Cindy Sherman in België. Met meer dan 100 werken van de jaren 1970 tot nu geeft de tentoonstelling een uitgebreid overzicht van haar werk.
MOMU, Maskerade, make-up & Ensor. Nog tot 02 februari 2025. Ensors ideeën rond de maskerade, (valse) coquetterie, verleiding, misleiding, het artificiële en het vergankelijke doorgetrokken naar vandaag.
MUSEUMPAS. Kriebelt het om deze Ensor-expo’s te bezoeken? Spaar afzonderlijke tickets uit en koop meteen de museumpas. Voor slechts € 59 bezoek je meer dan 240 musea in België. Zo vaak je maar wilt, een heel jaar lang. Speciaal voor het Ensorjaar wordt de museumpas in een Ensor-jasje gestoken. Zo heb je altijd een iconisch werk (en een souvenir!) op zak. Graag eigenaar van een Limited Edition Ensor museumpas, Koop hem in een museum met een Ensor-expo: KMSKA, Museum Plantin-Moretus, FOMU & MOMU.
