De 150ste verjaardag van de Antwerpse sociale kunstschilder Eugeen Van Mieghem (1 oktober 1875- 24 maart 1930) gaat niet ongemerkt voorbij. Een expositie, een boek en een biografie.
Tentoonstelling in het KMSKA
In het Blauwe Prentenkabinet van het KMSKA programmeerde KMSK-conservator Catherine Verleysen, met Eric Rinckhout als gastcurator, de tentoonstelling Eugeen Van Mieghem Stad in beweging. De verzameling werd gedeeltelijk ontleend uit de collectie van het Plantin-Moretus Museum en uit privé-verzamelingen en toont werken op papier van voor 1914. Daarnaast werd ook geput uit de omvangrijke schenking aan het KMSKA door de Stichting Eugeen Van Mieghem.
De kunstenaar woont in de havenbuurt en ontmoet zijn vrienden in de binnenstad. Hij tekent de dokwerkers en de zakkennaaisters. Het zijn tekeningen vol dynamiek. Van Mieghems werk getuigt van realisme en sociale bewogenheid. De werkman wordt niet idealistisch maar realistisch weergegeven. Zoals een verslaggever registreert hij met potlood, houtskool of krijt de toestromende emigranten die hopen met de Red Star Line naar Amerika te vertrekken. Hij vereeuwigt eveneens de beau monde in danszalen of op café. Zijn oeuvre toont het veranderende straatbeeld van de stad en van de haven begin 20ste eeuw, een periode van sociale omwenteling.
In intieme kring worden zijn moeder en zijn vrouw Augustine Pautre geliefkoosde onderwerpen. Krachtige tekeningen en pastels als expressievorm liggen de opmerkzame observator, die registreert en onophoudelijk tekent, het best. Een techniek die minder duur materiaal vereist en die overal kan worden uitgevoerd. De expo in het KMSKA focust dan ook daarop. Bij gebrek aan tekenpapier maakt hij schetsboekjes van elk flardje papier dat ervoor in aanmerking komt. De curator wijst op de nog zichtbare vouw van een doodsbrief in een tekening van de zittende, zieke Augustine. Zijn zelfgemaakte schetsboekjes brengen de bezoeker misschien wel het dichtst bij de rusteloze hand van de kunstenaar. De visite aan deze prachtige tentoonstelling is voorwaar een intieme gebeurtenis.
KMSKA: tot 11 januari 2026
Het is al uitkijken naar misschien wel een retrospectieve over het volledige oeuvre van deze geniale schilder-tekenaar in een wereldhaven. In 2030 is Eugeen Van Mieghem 100 jaar geleden overleden
EUGEEN VAN MIEGHEM HAVENLEVEN
van Erwin Joos
Het nieuwe boek van Erwin Joos, de grote bezieler van de nalatenschap van Van Mieghem, is een waardige afscheidsgroet voor de 226 werken die de EVM Stichting wegschonk. De verzameling werd gedurende 42 jaar opgebouwd (door schenkingen van particulieren en aankopen) door de Stichting en dit met de steun gedurende die periode van om en bij 2000 leden.
Dit precieuze cadeau, met wel een heel mooie strik erom, aan het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) omvat alle periodes uit het leven van de kunstenaar, alsook alle technieken die hij toepaste. Daarmee verwerft het museum een collectie van een uitzonderlijke diversiteit.
Het omvangrijke boek Havenleven omvat in totaal 504 afbeeldingen, schitterend afgedrukt op kwaliteitsvol papier. Een beknopte biografie en duiding van Van Mieghem in sociale context en in betrekking met zijn vrienden gaat het visueel genoegen vooraf. Alle tekst is ook in Engelse versie. Dit sublieme boek verrijkt het palmares aan boeken van Erwin Joos, ‘de sinds 1982 onvermoeibare pleitbezorger van het oeuvre van Van Mieghem, ‘zoals Eric Rinckhout hem noemt.
EUGEEN VAN MIEGHEM KUNSTENAAR VAN HET DAGELIJKS LEVEN
een biografie door Eric Rinckhout
Eugeen Van Mieghem was de razende reporter van het dagelijks bestaan. Zijn oeuvre leest als een dagboek- niet geschreven, maar getekend. Hij legde een koortsachtige, bijna manische bedrijvigheid aan de dag. Alsof niets hem mocht ontsnappen. Hij maakte meer dan vijfduizend tekeningen en meer dan duizend pastels, aquarellen en olieverfschilderijen. Met een schetsboek in de hand trok hij door stad en haven. Zijn oog was zijn camera.
Antwerpenaar Eric Rinckhout, zelf gek op de haven en de schepen en afstammend van schippers en zeilmakers, kwam thuis in het werk en de wereld van Van Mieghem. Hij duikt in archieven om zijn uitzonderlijk werk en complexe leven te reconstrueren. Hij volgt zijn sporen in de Academie en belicht tentoonstellingen waaraan de kunstenaar deelnam. Hij vertelt hoe het de familie verging tijdens de Eerste Wereldoorlog en hoe deze oorlogsjaren zich vertalen in werk van Van Mieghem.
Op de achtergrond van dit levensverhaal schetst de biograaf het verhaal van de evoluerende stad en het havenkwartier, het universum van ‘die razende reporter’. Het rechttrekken van de grillige Schelderoevers; het slopen van het Schipperskwartier; de rol van de cafés waar havenarbeiders werden geronseld, de eerste trams die door de stad rijden; elektrisch licht dat wordt ingeburgerd; de nieuwe brasseries voor de gegoede burgerij in de stationsbuurt. De dynamiek in Van Mieghems oeuvre loopt parallel met de dynamiek van de stad. Ook de politieke geschiedenis van Antwerpen komt aan bod, waaronder het opkomend activisme.
In dit 427 pagina’s tellende boek, verlucht met rijk fotomateriaal, passeren veel andere namen van kunstenaars, vaak vrienden of kennissen van Eugeen, de revue. Deze vlotlezende biografie van Eugeen Van Mieghem is, dankzij auteur Eric Rinckhout, ook een warm aanbevolen tijdsdocument!
Wie de sfeer van de biotoop van Eugeen Van Mieghem en zijn vrienden wil opsnuiven, richt zich naar hun geliefkoosde ontmoetingsplaats Café Hulstkamp op de De Keyserlei nummer 23, vlakbij het Centraal Station. Zijn tekening Ontmoeting in Café Hustkamp getuigt ervan en is te bewonderen achteraan in het stijlvolle café.
