De Franse kunstschilder Jean-Baptiste Greuze werd 300 jaar geleden op 21 augustus 1725 in Tournus geboren. Het Petit Palais nodigt de kunstliefhebbers uit om samen die 300ste geboortedag te vieren met de tentoonstelling van zijn portretten en genretaferelen, zijn tekeningen en grafiek. Greuze was enorm populair in het Franse 18de-eeuwse kunstmilieu, bejubeld door publiek en critici, maar verdween daarna van de voorgrond. Deze verjaardag is de gelegenheid om zijn werk opnieuw met het grote publiek te delen. De diffuus verlichte benedenruimte van het Petit Palais dient de intimiteit die zijn werken weerspiegelen.
Te gast bij de familie Greuze
La Femme en colère.
Jean-Baptiste portretteert vooreerst zij die hem lief zijn. Naast een zelfportret maken we kennis met zijn mooie vrouw Anne-Gabriëlle Babuty, zijn muze en model, en haar vader, een rijke Parijse boekhandelaar. Centraal staan de portretten van zijn twee dochtertjes, waarop ook het lievelingshondje des huizes, een spaniël, niet ontbreekt. Kinderen vormen een fil rouge in zijn oeuvre. In een vitrine ligt het huwelijkscontract (1759) van het echtpaar met zijn mooie handtekening, een verbintenis waarop in 1793 een officiële scheiding volgt. Verwijst de huiselijke chaos in de tekening La Femme en colère (De boze vrouw) naar het feit dat het niet bepaald een gelukkig huwelijk was? Een groot deel van zijn oeuvre leest als een dagboek.
Kindertijd als thema
Diderot en andere filosofen van de Verlichting hechten veel belang aan de opvoeding. De kinderjaren zijn van cruciaal belang voor de ontwikkeling. Greuze, die Diderot onder zijn vrienden mag rekenen en hem ook op het canvas vereeuwigt, gaat daarin mee. Hij portretteert kinderen in verhouding tot hun huisgenoten, tot de samenleving en tegenover de tijdsgeest. Er wordt voorgelezen uit de Bijbel, een moeder berispt haar zoontje, een voedster geeft de zuigeling terug aan de ouders. Alles wordt met empathie, vaak met humor, maar soms ook met een moraliserende kritiek voorgesteld. Deze taferelen zijn als het ware de echo van wat de toenmalige pedagogen en filosofen propageren (Rousseau, Condorcet). Zijn techniek bij de uitvoering van dit alles is verbluffend. Sanguine tekeningen en gravures in sanguine uitgevoerd vragen een kennersblik om beide te onderscheiden. Het clair-obscur, het realisme, de gedurfde penseelstreken en de soberheid van de compositie op het tableau Le Petit Paresseux (De Kleine Luiaard) waarop een jongetje boven zijn boek op tafel in slaap is gevallen, getuigen van virtuositeit.
Gravure in sanguine.Sanguine tekening.
Verloren Maagdelijkheid belicht
Les Oeufs cassés.
Het kantelpunt van de kindertijd naar de volwassenheid is een fragiel levensmoment. Liefdesgevoelens ontluiken, maar gevaar dreigt van jonge verleiders en oude wellustige mannen. Meerdere doeken waarvan de symboliek afspat, behandelen het thema van het verlies van de maagdelijkheid. La jeune fille à la colombe (Het jonge meisje met de duif), een allegorie voor de zuiverheid, staat tegenover La Cruche cassée (De gebroken Kruik) en Les Oeufs cassés (De gebroken eieren). Het verfijnde samenspel van zachtroze tinten en satijnen texturen resulteren in een onvergelijkbare levendigheid van de teint van de jonge meisjesgezichten.
De kwetsuur
Greuze wou niet alleen als genreschilder worden gezien, maar ook de titel historische kunstschilder claimen, aldus behorend tot het Grote Genre. Hij schildert een historisch tafereel: Keizer Severus berispt zijn zoon Caracalla voor poging tot moord. Dat wordt in 1769 door de leden van de Academie, en zelfs door zijn vriend Diderot, verkeerd begrepen en fel bekritiseerd. Greuze is tot in zijn ziel gekwetst. Vernederd verlaat hij de Academie en stelt vervolgens tentoon in zijn eigen atelier. Hij overlijdt op 80-jarige leeftijd (1805) in armtierige omstandigheden en ligt begraven op het kerkhof van Montmartre.
Jean-Baptiste Greuze L’enfance en lumière
Petit Palais: Musée des Beaux-Arts de la ville de Paris Avenue Winston-Churchill Parijs. Di. t/m zon. van 10.00 tot 18.00 uur. Vr. en zat. tot 20.00 uur. Laatste toegang om 19.00 uur. Expo Greuze tot 25 jan. 2026. Website bij de tentoonstelling
