Je hebt ongetwijfeld al gehoord van de Raad voor de Journalistiek, want toen je lid werd van onze vereniging, heb je verklaard je aan de regels ervan te houden. Maar wist je dat er ook een andere journalistieke code bestaat, de Code van Bordeaux?
Dat is een set richtlijnen voor journalisten, opgesteld in 1954 door de Internationale Federatie van Journalisten tijdens een congres in Bordeaux, Frankrijk. Het is een ethische code die wereldwijd wordt gezien als een standaard voor professioneel journalistiek gedrag.
De code benadrukt principes zoals:
- Eerbied voor de waarheid: Journalisten moeten feiten checken en alleen betrouwbare bronnen gebruiken.
- Vrijheid en verantwoordelijkheid: Nieuws verzamelen en publiceren moet eerlijk en vrij gebeuren, met ruimte voor faire kritiek.
- Geen discriminatie: Journalisten moeten discriminatie op basis van ras, geslacht, religie of andere kenmerken vermijden.
- Privacy respecteren: Persoonlijke waardigheid en privacy van mensen moeten worden gerespecteerd.
- Geen laster: Ongegronde beschuldigingen of smaad zijn niet toegestaan.
In 1986 werd de code uitgebreid met een artikel tegen racisme, en in 2019 werd hij vernieuwd als de Global Charter of Ethics for Journalists, met 16 artikelen die deze principes verder uitwerken. In Nederland wordt de code vaak gebruikt naast andere richtlijnen, zoals de Code voor de Journalistiek van de Raad voor de Journalistiek. De interpretatie kan verschillen per land; in Nederland krijgen geïnterviewden bijvoorbeeld soms inzage in artikelen voor factchecking, terwijl dat in de VS ongebruikelijk is.
Wordt deze code verschillend geïnterpreteerd in België en Nederland?
Hoewel de code zelf universeel is, verschilt de interpretatie en toepassing in België en Nederland lichtjes door culturele, juridische en professionele verschillen in de journalistieke praktijk.
In Nederland wordt de Code van Bordeaux vaak gebruikt naast de Code voor de Journalistiek van de Raad voor de Journalistiek. Nederland heeft een sterke traditie van zelfregulering in de journalistiek, waarbij de nadruk ligt op transparantie en factchecking. Een opvallend gebruik is dat geïnterviewden soms inzage krijgen in een artikel vóór publicatie om feitelijke onjuistheden te corrigeren, vooral bij complexe onderwerpen. Dit wordt gezien als een manier om de waarheidsgetrouwheid (een kernpunt van de code) te waarborgen, zonder dat journalisten hun redactionele onafhankelijkheid verliezen. Echter, dit gebruik is niet universeel en kan variëren per redactie. Nederlandse journalisten worden ook aangespoord om discriminatie en laster te vermijden, maar de toepassing hiervan hangt af van de context, zoals hoe redacties omgaan met gevoelige onderwerpen als migratie of religie.
In België is de journalistieke cultuur iets meer gefragmenteerd door de taalkundige en regionale verschillen (Vlaams vs. Franstalig). De Code van Bordeaux wordt erkend, maar vaak geïnterpreteerd via lokale richtlijnen, zoals de Code van de Raad voor de Journalistiek in Vlaanderen of de Code de déontologie journalistique van de Franstalige Association des Journalistes Professionnels (AJP). In Vlaanderen ligt de nadruk sterk op onafhankelijkheid en het vermijden van sensatiezucht, maar de praktijk van inzage geven aan geïnterviewden is minder gebruikelijk dan in Nederland. Belgische journalisten, vooral in de Franstalige pers, kunnen soms een lossere interpretatie hanteren van privacyregels, afhankelijk van de nieuwswaarde van een verhaal. Bijvoorbeeld, in België wordt soms meer nadruk gelegd op het publieke belang van een scoop, wat kan botsen met het respecteren van persoonlijke waardigheid zoals voorgeschreven in de code.
Culturele en juridische context
De verschillen komen deels voort uit de juridische kaders. In Nederland zijn er strikte regels rond privacy en laster (bijvoorbeeld via het Burgerlijk Wetboek), wat journalisten dwingt om zorgvuldiger om te gaan met de privacy-aspecten van de code. In België is de persvrijheid ook goed beschermd, maar de toepassing van privacywetten kan variëren tussen Vlaanderen en Wallonië door verschillen in rechtspraak en mediapraktijk. Daarnaast speelt de Belgische pers soms een meer polemische rol, vooral in Franstalige media, waar opiniërende journalistiek sterker aanwezig is. Dit kan leiden tot een iets flexibelere interpretatie van neutraliteit, een principe dat in de code wordt benadrukt.
Hoewel beide landen de Code van Bordeaux omarmen, is de toepassing niet altijd consistent. In Nederland kan de nadruk op inzage leiden tot discussies over onafhankelijkheid, terwijl in België de focus op nieuwswaarde soms ten koste gaat van ethische finesse. Sociale media, zoals X, tonen aan dat lezers in beide landen kritisch zijn op journalisten die de code lijken te negeren, bijvoorbeeld door eenzijdige berichtgeving. Dit suggereert dat de code in beide landen meer een richtlijn is dan een strikte wet, afhankelijk van de redactie en de journalist.
Kortom: de Code van Bordeaux wordt in België en Nederland grotendeels hetzelfde begrepen, maar de praktische toepassing verschilt. Nederland legt meer nadruk op factchecking en soms inzage, terwijl België, vooral in Franstalige media, nieuwswaarde en opiniërende journalistiek hoger kan waarderen. Deze nuances reflecteren culturele en juridische verschillen, maar in beide landen blijft de code een ideaal dat niet altijd volledig wordt waargemaakt.
