AI en auteursrecht: wat betekent het voor journalisten?

AI wordt steeds beter in het genereren van teksten, beelden en zelfs journalistieke content. Maar wie is eigenlijk de auteur van zo’n AI-gecreëerd werk? Mag een journalist auteursrechten claimen op een tekst die grotendeels door een AI werd gegenereerd? En hoe zit het met prompts – de instructies die je aan AI geeft om content te genereren? Dit artikel biedt een helder overzicht van wat AI-gebruik betekent voor het auteursrecht in de journalistiek.

AI als hulpmiddel, niet als auteur

De kern van het auteursrecht is dat het bescherming biedt aan werken die door een mens zijn gemaakt. De meeste landen, waaronder de VS en de EU, stellen duidelijk dat AI zelf geen auteur kan zijn. Dit betekent dat een volledig door AI gegenereerd artikel, zonder enige menselijke tussenkomst, geen auteursrechtelijke bescherming geniet.

Dat betekent echter niet dat AI-gebruikers helemaal geen rechten hebben. Als een journalist AI gebruikt als hulpmiddel – bijvoorbeeld om een eerste opzet te maken, die vervolgens grondig herschreven en aangevuld wordt met eigen inzichten – dan kan het eindresultaat wél auteursrechtelijk beschermd zijn. De doorslaggevende factor is de menselijke creativiteit en de mate waarin de gebruiker de AI-output aanpast en verrijkt.

Wanneer heb je auteursrecht op AI-gebruik?

Om auteursrechten te kunnen claimen op AI-geassisteerde content, moet een journalist meer doen dan enkel een opdracht geven en de gegenereerde tekst publiceren. Een paar voorbeelden maken dit duidelijk:

Geen auteursrecht: Een journalist vraagt AI om een artikel te schrijven over ‘de impact van AI op de media’ en publiceert het resultaat zonder wijzigingen. Dit is volledig door AI gegenereerd en krijgt geen auteursrechtelijke bescherming.
Mogelijk auteursrecht: De journalist vraagt AI om een analyse te maken, selecteert bruikbare fragmenten, herschrijft grote delen en voegt eigen commentaar en bronnen toe. Hier is er sprake van voldoende menselijke inbreng om auteursrechten te claimen.
Volledig auteursrecht: De journalist gebruikt AI puur als brainstorm-tool, maar schrijft zelf het hele artikel uit. In dit geval is het werk 100% origineel en dus volledig beschermd.

Zijn prompts auteursrechtelijk beschermd?

Sommige AI-gebruikers stellen dat hun prompts – de gedetailleerde instructies die ze aan AI geven – zélf auteursrechtelijke bescherming verdienen. Dit idee is juridisch echter omstreden. Een korte opdracht zoals ‘Schrijf een nieuwsartikel over verkiezingen’ zal nooit beschermd worden, omdat dit een eenvoudige functionele instructie is. Maar een zeer gedetailleerde, creatieve prompt die bijna een volledig artikel op zich vormt, zou in theorie wel bescherming kunnen krijgen. Voorlopig is hierover nog geen rechtspraak, waardoor dit een juridisch grijs gebied blijft.

Conclusie: wat betekent dit voor journalisten?

AI biedt krachtige hulpmiddelen voor journalisten, maar auteursrechtelijke bescherming hangt af van de mate van menselijke tussenkomst. Wie AI zonder wijzigingen gebruikt, kan geen auteursrecht claimen. Wie AI-output grondig bewerkt, herschrijft en verrijkt met eigen inzichten, heeft wél recht op bescherming.

Voor redacties en freelancers is het belangrijk om duidelijke afspraken te maken over AI-gebruik. Wie is de eigenaar van AI-gegenereerde content binnen een mediabedrijf? Hoe ga je om met transparantie naar je lezers toe? Dit zijn vragen waar de journalistiek de komende jaren een antwoord op zal moeten vinden.